زمانبندی واکسن نوزاد و کودک چگونه است؟

زمانبندی واکسن نوزاد و کودک یکی از مواردی است که والدین باید از آن آگاهی کاملی داشته باشند. زیرا نوزاد شما با سیستم ایمنی متولد می­‌شود که توانایی مبارزه با اکثر میکروب‌ها را دارد. اما ممکن است آن‌ها در معرض میکروارگانیسم‌های بیماری‌زایی قرار ­گیرند که سیستم ایمنی بدنشان توانایی مقابله با آن‌ها را ندارد. از جمله این‌ها، میکروارگانیسم‌های کشنده هستند که در گذشته جان هزاران انسان را گرفته‌اند.

واکسیناسیون روشی است که نمونه ضعیف شده یا کشته شده یک میکروب خطرناک را به بدن تزریق می­‌کنند تا سیستم ایمنی بتواند با آن میکروب آشنا شود. اگر در آینده نوزاد یا کودک مجددا در معرض این میکروارگانیسم قرار گرفت سیستم ایمنی به سرعت آن را تشخیص داده و از بین می­‌برد.

با توجه به شیوع بیماری‌های مختلف در هر کشور مرکز مبارزه با بیماری‌های آن کشور یک برنامه تزریق واکسیناسیون علیه بیماری‌های شایع در نظر می­‌گیرد. در ادامه با هر آنچه که باید در مورد واکسن و زمانبندی واکسن نوزاد و کودک بدانید آشنا خواهید شد با ما همراه باشید.

آنچه که در این مطلب خواهید خواند:

• واکسن چیست و چگونه در بدن عمل می­‌کند؟
• چرا نوزادان و کودکان نیاز به تزریق واکسن دارند؟
• از کجا بدانیم که این واکسن‌ها ایمن هستند؟
• زمانبندی واکسن نوزاد و کودک در ایران به چه صورتی است؟
• آیا واکسن‌هایی وجود دارند که در برنامه ملی واکسیناسیون گنجانده نشده باشند؟
• آیا به دنبال واکسیناسیون عوارض جانبی خاصی وجود دارد؟
• آیا نیاز به اقدامات خاصی پس از واکسینه شدن نوزاد وجود دارد؟

واکسن چیست و چگونه در بدن عمل می­‌کند؟

واکسن میکروب ضعیف شده یا کشته شده است که پس از ورود به بدن سیستم ایمنی انسان را تحریک می­‌کند. در پاسخ به این تحریک سیستم ایمنی شروع به تولید آنتی‌بادی و سلول‌های خاطره برعلیه میکروب ضعیف شده می­‌کند.

چون میکروب ضعیف است به سرعت به وسیله سیستم ایمنی از بین می­‌رود اما آنتی‌بادی و سلول‌های خاطره ناشی از این مبارزه تا سال‌ها در بدن فرد باقی مانده و در صورت ورود مجدد همان میکروب البته این بار میکروب قوی و واقعی، بدن به شدت به آن پاسخ داده و آن را از بین می‌­برد. به همین دلیل اهمیت واکسن برای کودک بسیار زیاد است.

این امر نشان دهنده آن است که بر خلاف اکثر داروهای موجود که به دنبال بروز بیماری از آن‌ها استفاده می­‌کنیم تا درمان شویم، واکسن‌ها از ابتلا به بیماری پیشگیری می­‌کنند.

بسیاری از واکسن‌های موجود در بازار به صورت تزریقی ( زیر جلدی، داخل عضلانی و غیره) مورد استفاده قرار می­‌گیرند به جز واکسن فلج اطفال که خوراکی است.

چرا نوزادان و کودکان نیاز به تزریق واکسن دارند؟

بسیاری از واکسن‌ها در سنین پایین تزریق می­‌شوند؛ زیرا در این سنین نوزادان و کودکان بیشتر در معرض بیماری‌های کشنده از جمله آبله و سرخک قرار می‌­گیرند. پس واکسیناسیون زود هنگام یعنی از بدو تولد نوزاد خود را جدی بگیرید؛ زیرا ممکن است در همان مدتی که واکسن تزریق نشده است بدن کودکتان با آن بیماری مواجه شده باشد. در این صورت دیگر واکسیناسیون تاثیر زیادی نخواهد داشت.

از کجا بدانیم که این واکسن‌ها ایمن هستند؟

بسیاری از والدین فکر می­‌کنند با تزریق واکسن کودکشان به بیماری خاصی مبتلا می‌­شود از این جهت از تزریق واکسن خودداری می­‌کنند.

اما باید بدانید که هر واکسنی پس از طی کردن مراحل آزمایشگاهی وارد مرحله بعدی می­‌شود یعنی روی جمعیت نمونه کوچک سپس جمعیتی بزرگتر مورد استفاده قرار می‌­گیرد. و نتیجه آزمایشات کاملا توسط سازمان FDA ( سازمان غذا و داروی آمریکا)، NIH ( انستیتوی ملی بهداشت) و سازمان‌های دیگر مورد بررسی قرار می‌­گیرد.

این روند بسیار طولانی است و چندین سال طول می‌­کشد و اگر واکسنی این روند را طی نکند مجوز ورود به بازار را به دست نخواهد آورد.

زمانبندی واکسن نوزاد و کودک در ایران به چه صورتی است؟

بر اساس برنامه ارائه شده به وسیله مرکز مبارزه با بیماری‌ها در کشور زمانبندی واکسن نوزاد و کودک به شرح ذیل می­‌باشد:

** واکسن دوگانه بزرگسالان هر ده سال یکبار باید مجددا تزریق شود.

آیا واکسن‌هایی وجود دارند که در برنامه ملی واکسیناسیون گنجانده نشده باشند؟

بعضی از واکسن‌ها در زمانبندی واکسن نوزاد و کودک گنجانده نشده است وهنگامی کودکتان نیاز به تزریق آن پیدا می­‌کند که پزشک متخصص اطفال به شما توصیه کند. این واکسن‌ها شامل:

واکسن آبله مرغان:

اکثر کودکان تقریبا تا ده سالگی آبله مرغان نمی­‌گیرند به همین دلیل این واکسن جایی در برنامه واکسیناسیون ملی ندارد. اما اگر فرزندتان آبله مرغان نگرفت و شما نگرانید که در بزرگسالی به نوع سخت آن مبتلا شود با پزشک متخصص در مورد دریافت واکسن مشورت کنید.

واکسن هپاتیت A:

عامل اصلی ایجاد بیماری هپاتیت و آسیب کبدی در ایران هپاتیت B است. اگر فکر می­ک‌نید کودکتان به تزریق این واکسن نیاز دارد به پزشک  کودک خود اطلاع دهید.

واکسن روتا ویروس:

بیماری روتا ویروس عامل ایجاد اسهال، استفراغ، دل درد و تب شدید در کودکان است و بهترین راه برای پیشگیری از آن تزریق واکسن است.

آیا به دنبال واکسیناسیون عوارض جانبی خاصی وجود دارد؟

همانطور که اشاره کردیم واکسن‌ها داروهایی هستند که برای پیشگیری از بیماری مورد استفاده قرار می­‌گیرند. بنابراین آن‌ها هم مانند هر داروی دیگری عوارض جانبی دارند اما نه عوارض شدید و نگران کننده. به طور مثال درد و قرمزی در محل تزریق و تب ممکن است از عوارض ناخوشایند واکسن‌ها باشند.

آیا نیاز به انجام اقدامات خاصی پس از واکسینه شدن  نوزاد وجود دارد؟

اگرپس از واکسینه کردن نوزادتان احساس کردید که تب دارد، دچار منگی شده، بی اشتهاست، گریه می­‌کند و احساس خستگی دارد نگران نباشید. این‌ها نشان دهنده فعالیت سیستم ایمنی بدن نوزادتان هستند البته تا زمانی که خیلی شدید نباشند.

در صورت بروز تب لباس نوزاد خود را کم کنید، پاشویه‌اش کنید، اگر درحال گریه کردن است سعی کنید صبور باشید. این علائم به تدریج با گذشت زمان کوتاهی از بین می­‌روند.

سخن پایانی

واکسن میکروب ضعیف شده یا کشته شده است که با تزریق آن به بدن سیستم ایمنی یاد می‌­گیرد در صورت ورود دوباره همان میکروارگانیسم چگونه با آن مبارزه کند. والدین باید اضطراب خود را کنار گذاشته و اطمینان داشته باشند که تمامی واکسن‌های موجود ایمن هستند و آسیبی به فرزندشان وارد نمی­‌کنند. پس به یاد سپردن زمانبندی واکسن نوزاد و کودک یکی از وظایف هر پدر و مادر آگاهی است.

در همه کشور ها بر اساس بیماری‌هایی که بیشترین شیوع را دارند برنامه ملی برای واکسیناسیون تعریف می­‌شود که در این مقاله به طور کامل به آن اشاره شد. شما برای انجام واکسیناسیون کودکانتان می‌توانید از پزشک متخصص اطفال مشورت بگیرید.