بیماری انگلی ژیاردیا چیست؟ چگونه می‌توان از ابتلا به آن پیشگیری کرد؟ ژیاردیازیس، یک بیماری اسهالی است که توسط انگل‌های میکروسکوپی به نام ژیاردیا ایجاد می‌شود. این انگل‌ها می‌توانند در روده چندین پستاندار از جمله انسان زندگی کنند. اگرچه چندین گونه از ژیاردیا در سراسر جهان وجود دارد، اما تنها ژیاردیا لامبلیا می‌تواند باعث عفونت در انسان شود. در ادامه مطلب به ارائه توضیحاتی درخصوص بیماری انگلی ژیاردیا پرداخته می‌شود.
ژیاردیا نوعی انگل میکروسکوپی است که باعث ایجاد عفونت انگلی در روده و اسهال می‌شود.
فهرست مطالب
- ژیاردیازیس چیست؟
- ژیاردیازیس چگونه پخش می‌شود؟
- علائم ژیاردیازیس
- تشخیص بیماری
- درمان بیماری انگلی ژیاردیا
- چگونه از ژیاردیازیس پیشگیری کنیم؟
- سخن پایانی
- سؤالات متداول
ژیاردیازیس چیست؟
ژیاردیا، انگلی روده‌ای است که مسئول این بیماری است که به خانواده تک‌یاخته‌ها (جاندارانی که از یک سلول تشکیل شده‌اند) تعلق دارد. این انگل از طریق خوردن آب یا غذای آلوده و رساندن دست‌های آلوده به دهان منتقل می‌شود. ژیاردیازیس می‌تواند باعث اسهال حاد و یا مزمن در کودکان و شیرخواران شود.
هر ساله 12 تا 30 درصد از بزرگسالان در جمعیت کشورهای گرمسیری تحت‌تأثیر این انگل قرار می‌گیرند. در واقع، کشورهای در حال توسعه بیشتر در معرض خطر قرار دارند؛ زیرا مصرف آب غیرشرب در آن‌جا مکرر است، تأسیسات بهداشتی در همه جا وجود ندارد و فضولات انسانی گاهی اوقات به عنوان کود استفاده می‌شود. اگرچه این بیماری در کودکان شایع‌تر است، اما می‌تواند بزرگسالان را نیز تحت تأثیر قرار دهد. حیوانات خاصی مانند سگ و گربه نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
ژیاردیازیس چگونه پخش می‌شود؟
ژیاردیا هاگ‌ها (یا سلول‌های تخم مانند به نام کیست) را تشکیل می‌دهند که می‌توانند برای مدت طولانی در خارج از بدن زنده بمانند. هاگ‌ها در مرحله استراحت یا خواب هستند که به ارگانیسم کمک می‌کنند تا در شرایط نامطلوب محیطی زنده بمانند.
آن‌ها با مدفوع انسان یا حیوانات آلوده آزاد می‌شوند. لامبلیازیس زمانی پخش می‌شود که فرد به طور تصادفی انگل یا هاگ آن را بخورد. فقط 1 تا 10 هاگ برای ایجاد عفونت لازم است. حدود 1 میلیون هاگ زیر ناخن یافت می‌شود.
راه‌هایی برای ابتلا به این بیماری وجود دارد:
- خوردن آب آشامیدنی یا آب تفریحی آلوده
- دست‌زدن به دهان با دست‌های آلوده
- گذاشتن چیزی در دهان که با مدفوع حیوانِ آلوده یا مدفوع انسانِ آلوده تماس پیدا کرده است
- خوردن غذاهای خام یا نیم‌پز که آلوده هستند
- عدم شستشوی صحیح دست‌ها قبل از پخت‌وپز، غذاخوردن و بعد از رفتن به دستشویی یا تعویض پوشک بچه
- با قرار گرفتن در معرض مدفوع یک فردِ آلوده در طول تماس جنسی
علائم ژیاردیا
عفونت ژیاردیا می‌تواند طیف وسیعی از علائم روده‌ای را ایجاد کند، از جمله:
- اسهال
- نفخ
- مدفوع چرب که تمایل به شناور شدن دارند.
- گرفتگی معده یا شکم
- سوء هاضمه یا حالت تهوع
- خستگی
- کاهش وزن
علائم ژیاردیازیس معمولاً هفت تا ده روز پس از مواجهه ظاهر می‌شود، اما می‌تواند به سرعت تا سه روز یا تا اواخر 25 روز ظاهر شود. علائم معمولاً دو تا شش هفته طول می‌کشد، اما گاهی اوقات ممکن است بیشتر هم طول بکشد.
عفونت طولانی مدت ژیاردیا می‌تواند منجر به عوارضی مانند آرتریت یا آسیب به سلول‌های پوشش روده شود. افراد آلوده به ژیاردیا ممکن است علائمی نداشته باشند. این افراد بدون علامت هستند، اما با این وجود می‌توانند بیماری را منتقل کنند. اگر علائم و نشانه‌های بیماری دارید و در معرض منابع بالقوه انگل ژیاردیا قرار گرفته‌اید، بهتر است جهت تشخیص دقیق و درمان به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص بیماری
تشخیص ژیاردیازیس در درجه اول بر اساس علائم بالینی، یعنی اختلالات گوارشی در کودکان است. سفر اخیر به کشوری نسبتاً مرطوب و گرم و همچنین زندگی در یک جامعه (مثلاً مدرسه، مهدکودک) عناصری هستند که به پزشک در تشخیص کمک می‌کند. معاینه انگلی مدفوع که باید 3 بار با فاصله چند روز تکرار شود، امکان تشخیص وجود کیست در مدفوع را فراهم می‌کند. تشخیص را می‌توان با تجزیه و تحلیل مایع موجود در دوازدهه (نخستین قسمت روده کوچک) تأیید کرد.
درمان بیماری انگلی ژیاردیا
برای ژیاردیازیس علامت‌دار از تینیدازول، مترونیدازول یا نیتازوکسانید استفاده می‌شود. شکست و مقاومت در درمان با هر یک از آن‌ها ممکن است رخ دهد.
تینیدازول به اندازه مترونیدازول مؤثر است، اما تینیدازول بهتر است در یک دُز به شرح زیر تجویز شود:
- بزرگسالان: 2 گرم یک بار خوراکی
- کودکان: 50 میلی‌گرم بر کیلوگرم [حداکثر 2 گرم] یک بار خوراکی
مترونیدازول به شرح زیر تجویز می‌شود:
- بزرگسالان: 250 میلی‌گرم خوراکی 3 بار در روز به مدت 5 تا 7 روز
- کودکان: ۵گرم بر کیلوگرم خوراکی 3 بار در روز به مدت 5 تا 7 روز
عوارض جانبی مترونیدازول شامل حالت تهوع و سردرد است. مترونیدازول و تینیدازول نباید برای زنان باردار تجویز شود. به دلیل اثر آنتابوس (دی سولفیرام) این داروها، باید از مصرف الکل خودداری کرد. از نظر عوارض جانبی دستگاه گوارش، تینیدازول به طور کلی بهتر از مترونیدازول تحمل می‌شود.
از Nitazoxanide به صورت خوراکی به مدت سه روز به شرح زیر تجویز می‌شود:
- سن 1 تا 3 سال: 100 میلی‌گرم 2 بار در روز
- از 4 تا 11 سال: 200 میلی‌گرم 2 بار در روز
- سن بالاتر از 12 سال (از جمله بزرگسالان): 500 میلی‌گرم 2 بار در روز
همچنین Nitazoxanide به شکل مایع برای کودکان وجود دارد.
ایمنی نیتازوکسانید در دوران بارداری ارزیابی نشده است. اگر به دلیل علائم نتوان درمان را به تعویق انداخت، یک آمینوگلیکوزید غیرقابل جذب، پارومومایسین 8 تا 11 میلی‌گرم بر کیلوگرم خوراکی 3 بار در روز به مدت 5 تا 10 روز، در صورتی که سود بیشتر از خطر باشد، توسط پزشک تجویز می‌شود.
فورازولیدون، کویناکرین یا آلبندازول به ندرت به دلیل سمیّت بالقوه، اثربخشی کمتر یا قیمت مقرون به صرفه‌تر استفاده می‌شوند.
حتی پس از درمان انگلی ژیاردیا، بیماران ممکن است با عدم تحمل لاکتوز، سندرم روده تحریک‌پذیر یا خستگی مراجعه کنند.
چگونه از ژیاردیا پیشگیری کنیم؟
اقدام پیشگیرانه اصلی رعایت بهداشت است.
- بهداشت دست را خوب انجام دهید.
- بعد از رفتن به توالت
- پس از تعویض پوشک
- پس از کمک به کسی برای رفتن به توالت
- پس از تماس با حیوانات
- پس از باغبانی
- قبل از غذاخوردن و بعد از آن
- هنگام شنا در دریاچه‌ها، رودخانه‌ها یا استخرها از بلعیدن آب خودداری کنید.
- از نوشیدن آب چاه‌های سطحی، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها یا نهرها خودداری کنید. فقط آبی بنوشید که می‌دانید آلوده نیست. اگر شک دارید، خودتان آب را تمیز کنید، مثلاً آن را حداقل به مدت 5 دقیقه بجوشانید.
- سبزیجات و میوه‌های خام را قبل از خوردن پوست بگیرید. برای شستن میوه‌ها و سبزیجات از آب غیرآلوده استفاده کنید.
ژیاردیازیس با کمپینگ و مسافرت همراه است. افراد کمپینگ و مسافران باید در مورد فراوانی ژیاردیازیس در منطقه‌ای که قرار است بازدید کنند، جویا شوند. برای کسب اطلاعات بیشتر، با یک کلینیک طب مسافرتی مشورت کنید تا ریسک شخصی شما ارزیابی شود و در مورد اقدامات پیشگیری، اطلاعات مناسبی را کسب کنید. شستشوی مناسب دست‌ها و رعایت بهداشت، اصلی‌ترین اقدام در پیشگیری از آلوده شدن به انگل ژیاردیا است.
سخن پایانی
انگل‌های میکروسکوپی ژیاردیا موجب ایجاد بیماری ژیاردیازیس می‌شوند. این انگل که در کودکان نیز شایع است، موجب ایجاد عفونت و التهاب در روده می‌شود. این انگل از طریق دست، آب و غذای آلوده به بدن منتقل می‌شود. بنابراین رعایت بهداشت دست و همچنین اطمینان از سالم و تمیز بودن آب و مواد خوراکی مهم‌ترین راه در پیشگیری از ابتلا به این بیماری است.
پس از آلودگی به انگل، علائم، خود را ظرف ۱ تا ۳ هفته نشان می‌دهد. این علائم شامل دل‌درد، استفراغ، اسهال، خستگی و سایر علائمی هستند که پیش‌تر گفته شد. بعد از مشاهده این علائم بهتر است که هرچه سریع‌تر برای تشخیص دقیق و درمان به پزشک مراجعه کنید. در نهایت امیدواریم که این مطلب در مورد بیماری انگلی ژیاردیا برای شما مفید واقع شده باشد.
سؤالات متداول
- 1. چه افرادی بیشتر از سایرین در معرض آلوده شدن با انگل ژیاردیا قرار دارند؟
کسانی که در مراکز نگهداری از کودکان فعالیت می‌کنند، مسافرینی که به مناطقی با سطح بهداشت ضعیف سفر می‌کنند، شناگرانی که آب رودخانه، چشمه، استخر و … را می‌بلعند، و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری ژیاردیازیس هستند.
- آیا علائم ابتلا به انگل ژیاردیا در بزرگسالان با کودکان متفاوت است؟
مهم‌ترین علامت بیماری ژیاردیازیس، احساس خستگی، تهوع و اسهال کف‌آلود است که در همه سنین مشترک است.