تغذیه نوزاد نارس از این جهت اهمیت دارد که نوزادان نارس، فرزندانی هستند که زودتر از هفته 37 بارداری متولد می‌شوند و از رحم مادر خارج می‌شوند. تحت تاثیر عوامل مختلفی نوزاد می‌تواند زودتر از موعد مقرر تعیین شده، توسط متخصص زنان و زایمان، متولد شود، که می‌توان به تغذیه نادرست در حین بارداری، پارگی کیسه آمنیوتیک، مشکلات ژنتیکی، ضربه و یا تروما اشاره کرد.
این نوزادان به طور معمول نیاز به مراقبت‌های ویژه‌ای دارند و درNICU بستری می‌شوند. بنابراین تغذیه نوزاد نارس بسیار پر اهمیت است.
بهترین تغذیه نوزاد نارس
از جمله مراقبت‌های نوزادان نارس، تغذیه آن‌ها است. شیر مادر قطعا بهترین تغذیه نوزاد نارس است؛ زیرا شیر مادر شامل مواد مختلفی از جمله مواد معدنی همچون Na ،Cl و منیزیم است. همینطور شیر مادر دارای مواد ضد میکروبی است. از مهمترین فواید استفاده از شیر مادر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تنظیم سطح گلوکز خون نوزاد
- پیشگیری از یرقان و زردی کودک
- پیشگیری از مرگ ناگهانی کودک
- کاهش چربی بد خون(LDL)
- کاهش احتمال نقض ژنی و ایجاد سندروم‌های متابولیکی
- دفع عفونت‌های باکتریایی دستگاه گوارش
ناتوانی نوزادان در استفاده از شیر مادر
تماس پوست مادر و نوزاد پس از تولد بسیار نقش مهمی در رشد نوزاد و تغذیه نوزاد نارس و همچنین در ایجاد احساس عاطفی میان مادر و نوزاد دارد. همینطور استنشاق شیر مادر پس از تولد در تکامل مغز و تغذیه نوزاد نارس نقش ثابت شده‌ای دارد. نوزادانی که قبل از هفته سی و چهارم بارداری متولد می‌شوند، در بلع و تنفس همزمان دچار مشکل و ناتوانی هستند و از جهت خوردن شیر با شیشه یا استفاده از شیر مادر دچار نارسایی و مشکل هستند. از جمله مشکلات نوزادان نارس:
- اختلالات تنفسی
- سطح اکسیژن پایین در خون
- مشکلات در گردش خون
- عفونت در خون
چهار مشکل بالا از دیگر عواملی هستند که در مکیدن پستان و خوردن شیر مادر در نوزادان نارس اختلال ایجاد می‌کنند و تغذیه نوزاد نارس را مختل می‌کند.
نحوه تغذیه نوزاد نارس
تغذیه نوزاد نارس که قبل از هفته سی و چهارم به دنیا آمده است همانطور که گفتیم از طریق مکیدن انجام نمی‌شود. در ابتدا مواد مغذی و مایعات لازم را از طریق تغذیه وریدی (سیاهرگی) دریافت می‌کنند. با افزایش سن نوزاد و تنظیم و هماهنگی مرکز تنفس و مرکز بلع با یکدیگر، تغذیه نوزاد نارس از طریق لوله‌ای که از دهان و یا بینی وارد می‌شود، انجام می‌پذیرد که این نوع تغذیه گاواژ نامیده می‌شود.
در ادامه کار و افزایش سن نوزاد، شیر دوشیده شده مادر می‌تواند از طریق سرنگ و یا قطره چکان به نوزاد داده شود. زمانی که مرکز تنفس و بلع در بصل النخاع هماهنگ گشتند و نوزاد توانایی مکیدن را پیدا کرد، نوزاد باید از پستان مادر تغذیه بکند و تغذیه نوزاد نارس بهبود می‌یابد.
نوزادانی که در هفته سی و چهارم متولد می‌شوند، می‌توانند از شیشه شیر و یا پستان مادر برای تغذیه استفاده کنند، البته استفاده از شیشه شیر برای آن‌ها ممکن است کمی سخت باشد و نتوانند جریان شیر را کنترل کنند و نوزاد دچار خفگی شود پس در ابتدا، استفاده از شیر مادر برای تغذیه نوزاد نارس پیشنهاد می‌شود.
مکمل‌های غذایی
همانطور که گفته شد نوزادان نارس زود تر از موعد به دنیا آمدند و به مدت کافی در رحم مادر حضور نداشته‌اند؛ پس نتوانستند مکمل‌ها را به مقدار کافی ذخیره کنند. این مکمل‌ها با شیر مادر مخلوط می‌شوند و به نوزاد خورانده شوند و باعث بهبود تغذیه نوزاد نارس می‌گردد. این مکمل‌ها شیر مادر را غنی کرده و مواد زیر را در شیر مادر افزایش می‌دهند:
- پروتئین
- کالری
- آهن
- کلسیم
- ویتامین
نوزادانی که از شیرهای خشک مخصوص نوزادان نارس استفاده می‌کنند، مستعد دریافت پروتئین و چربی بیشتری هستند که به دلیل استفاده از شیر خشک نیاز به دریافت مکمل‌های زیر دارند:
- ویتامین A
- ویتامین D
- ویتامین C
- فولیک اسید
برخی نوزادان حتی نیاز به مکمل‌های بیشتری دارند. کودکانی که تغذیه مناسبی را دارا هستند، باید 6 تا 8 بار دفع مدفوع و 6 تا 8 دفع ادرار در روز داشته باشند.
افزایش تغذیه نوزادان نارس به واسطه افزایش شیر مادر
به طور معمول مادرانی که نوزاد نارس به دنیا می‌آورند، دارای شیر کمتری نسبت به حالت معمول هستند و چند قطره بیشتر شیر از غدد پستانی آن‌ها خارج نمی‌شود. برای افزایش شیر مادر، مادر چندین ساعت پس از زایمان باید به واسطه پمپ الکتریکی، روزی 8 تا 12 بار شیر خود را کاملا تخلیه کند تا دوباره پر شوند. این کار شیر مادر را افزایش می‌دهد و باعث ارتقا تغذیه نوزاد نارس می‌شود.
مادرانی که شیر خود را با پمپ الکتریکی تخلیه می‌کنند، باید شیر را در سرنگ ریخته و استفاده کنند. این شیر را می‌توانند 4 روز در یخچال در دمای 4 درجه سانتی‌گراد نگه داری کنند. برای افزایش دادن شیر مادر افزایش تماس پوست کودک با پوست مادر، کاهش فشارهای روانی و تروماها و در نهایت توجه به برنامه غذایی مناسب و خواب و استراحت مادر و تنظیم یک برنامه منظم برای دوشیدن شیر و در آخر استفاده از دارو درمانی موثر است. که می‌توانید به طور خلاصه در نمودار پایین مشاهده نمایید.
- تماس پوست مادر و کودک
- کاهش فشارهای روانی به مادر
- کاهش تروماها
- برنامه غذایی مناسب
- خواب و استراحت کافی مادر
- تنظیم دوشیدن به صورت برنامه‌ریزی شده
- استفاده از برخی داروها مانند: سولپیرید (sulpiride)، متوکلوپرامید (metoclopramide)، دومپریدون (domperidone) و هورمون آزاد کننده تیروتروپین
مزیت شیر مادران دارای نوزاد نارس
شیر مادرانی که نوزاد نارس، به دنیا می‌آورند در مقایسه با مادرانی که فرزند سر موعد مشخص شده به دنیا می‌آورند مس و روی بالاتری دارد که به مرور، این مس و روی بالاتر کاهش می‌یابد و ضمنا لاکتوز شیر مادرانی که نوزادان نارس به دنیا می‌آورند به طور قابل توجهی بیشتر است.
مقدار لپتین در شیر نارس و کامل تفاوتی ندارند، لپتین توسط غدد پستانی تولید می‌گردد و در شیر ترشح می‌شود و در رشد پس از تولد نوزاد نقش دارد. فعالیت لیپاز محرک املاح صفراوی در شیر نارس و نرمال یکسان است اما فعالیت لیپوپروتئین لیپاز در شیر مادران دارای فرزندان غیر نارس بیشتر است.
سیر افزایش وزن نوزادان در اثر تغذیه نوزاد نارس
نوزادانی که به صورت نارس متولد می‌گردند تا وقتی که اضافه وزن پیوسته را دارا نباشند، از بیمارستان خود مرخص نمی‌گردند و در انکوباتور (گرم خانه) نگه داری و محافظت می‌شوند. در NICU، نوزادان هر روز وزن می‌گردند. نوزاد باید قبل از مرخص شدن از بیمارستان حداقل 1/8 کیلوگرم وزن را دارا باشد. به همین دلیل تغذیه نوزاد نارس تا این اندازه واجد اهمیت است.
کاهش وزن در روزهای ابتدایی به دنیا آمدن نوزاد طبیعی است؛ اما بیشتر نوزادان نارس پس از چند روز اول تولد شروع به افزایش وزن می‌کنند.
راهکارهای افزایش وزن نوزاد
-
وزن کردن منظم نوزاد نارس
وزن کردن دائم کودک یکی از بهترین راه‌ها برای پیگیری افزایش وزن نوزادان نارس است. اگر کودک شما به اندازه کافی وزن نمی‌گیرد و با وجود تغذیه نوزاد نارس، با مشکل کمبود وزن مواجه است، با پزشک در میان بگذارید؛ زیرا نیاز به مداخلات پزشکی دارد و دکتر با تجویز مکمل، فرایند غنی شدن شیر مادر را تسریع می‌کند.
-
محبت کردن به نوزاد نارس
در آغوش کشیدن کودک و مورد محبت قرار دادن ایشان، به سلامت روحی و جسمی او کمک می‌کند. این کار نوزاد شما را آرام می‌کند و از نظر روانی ایشان را غنی می‌گرداند. در نتیجه در فرایند رشد و نمو کودک موثر خواهید بود. با شیرخوار خود بازی کنید و باعث خنده و شادی او شوید. اگر نوزاد شما همیشه سالم و خندان باشد جای نگرانی نیست.
-
مراقبت کانگورویی از نوزاد نارس
تماس پوست به پوست علاوه بر افزایش شیر مادر باعث آرامش روان کودک می‌شود. نگه داشتن نوزاد به طور مستقیم بر روی پوست خود که به آن نگه داری کانگورویی گفته می‌شود، دارای تاثیرات زیر بر بدن کودک نارس است:
- این مراقبت به کودک در تسریع افزایش وزن کمک می‌کند.
- باعث ثبات گرمای بدن نوزاد نارس می‌شود.
- علائم حیاتی اش را تنظیم می‌کند.
- باعث افزایش مدت و کیفیت خواب عمیق کودک می‌شود.
- در هنگام شیردهی مادر، نوزاد شیر بیشتری می‌خورد.
ماساژ از بخش‌های مهم دیگر برای افزایش وزن نوزاد نارس است که به صورت غیر مستقیم بر تغذیه نوزاد نارس موثر است.
جمع بندی
در این مقاله به تغذیه نوزاد نارس پرداختیم و پس از گفت‌وگو درباره مکانیسم متولد شدن نوزاد نارس به راهکارهای افزایش وزن نوزاد پرداختیم. و به بیان تاثیرات مثبت شیر مادر بر بدن نوزاد پرداختیم. پس از آن بیان نمودیم که نوزادان نارس به دلیل محدودیت تنفسی خود، قادر به دریافت شیر مادر در ابتدا نیستند و راه‌های تغذیه‌ای آن‌ها رو بیان کردیم.
در ادامه به غنی شدن شیر مادر و افزایش تولید شیر در پستان‌ها پرداختیم. در نهایت راهکارهایی را در کنار سیر افزایش وزن نوزاد بیان کردیم، که از جمله آن‌ها می‌توان به روش کانگورویی اشاره کرد. در صورت داشتن نوزاد نارس، پزشک متخصص اطفال شما را بهتر راهنمایی می‌کند. امیدواریم که این مقاله برای شما سودمند و مفید واقع شده باشد.