گاستروانتریت که با نام فارسی بیماری التهاب معده‌ای و روده‌ای شناخته می‌شود، معده و روده کوچک را درگیر می‌کند و باعث استفراغ، درد شکم و اسهال می‌شود. اگر کودک از طریق ویروس به این بیماری مبتلا شده باشد، معمولا بیمار طی یک هفته بهبود پیدا می‌کند. ممکن است این بیماری همراه با تب، خستگی، سردرد و درد عضلات باشد.
اگر مدفوع کودک خونی باشد احتمالا بیماری ویروسی نیست و به احتمال بیشترعامل بیماری باکتریایی است. امکان دارد عفونت‌های باکتریایی همراه با درد شکمی شدید باشند و تا هفته‌ها طول بکشند، گاستروانتریت در کودکان و نوزادان ظرف چند روز از بین می‌رود.
عوامل بیماری گاستروانتریت در کودکان و نوزادان:
سه عامل اصلی این بیماری ویروس، باکتری و انگل است.
ویروسی:
ویروس روتاویروس رایج‌ترین علت بیماری گاستروانتریت در بین کودکان است. این بیماری اغلب در کشورهای توسعه یافته و یا در کشورهای درحال توسعه به‌وجود می‌آید. 70درصد از ویروس ها موجب رخدادهای اسهال عفونی در گروه سنی اطفال هستند. اگر عامل بیماری ویروس باشد، کودک احساس خستگی، تب، سردرد و بدن درد می‌کند، این وضعیت معمولا طی یک هفته رفع می‌شود.
باکتریایی:
عامل بیماری گاستروانتریت در کشورهای درحال توسعه گاستروانتریت باکتریایی است. 15درصد ابتلا در کودکان عامل باکتریایی است. اگر غذا به باکتری گاستروانتریت آلوده شده باشد و چندین ساعت در دمای اتاق مانده باشد باکتری چند برابر می‌شود و خطر آلودگی برای مصرف کننده را دارد. بعضی از غذا‌ها معمولا همراه با این بیماری هستند مانند: گوشت قرمز خام یا نیمه پخته، گوشت مرغ، غذاهای دریایی، تخم مرغ، جوانه‌های خام، شیر پاستوریزه نشده، پنیرهای سفید و آبمیوه. این بیماری اغلب از طریق اب یا غذای آلوده منتقل می‌شود.
انگل:
عامل 10 درصد از موارد ابتلای کودکان به این بیماری انگل می‌باشد. بیماری گاستروانتریت برای افرادی بیشتر رخ می‌دهد که به مناطق شیوع بالا سفر کرده باشند و یا کودکانی که تحت کودک آزاری قرار گرفته باشند.
چطور بیماری گاستروانتریت در بین کودکان و افراد انتقال پیدا می‌کند؟
ویروس ها به راحتی از طریق تماس نزدیک از یک فرد آلوده به فرد دیگر منتقل می‌شوند. به دلیل وجود ویروس بر روی دست‌های فرد آلوده پس از رفتن به دستشویی، ویروس به راحتی انتقال پیدا می‌کند. همچنين سطوح و اشیاء لمس شده توسط فرد آلوده نیز می‌تواند امکان انتقال ویروس را فراهم کند. اگر فرد مبتلا غذا درست کند ویروس منتقل می‌شود.
در اثر خوردن غذای آلوده به میکروب باعث برخی از موارد گاستروانتریت می‌شود. مسمومیت غذایی معمولا در اثر عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود. سموم تولید شده توسط باکتری‌ها نیر می‌تواند باعث مسمومیت غذایی شود.
اب آلوده به باکتری یا سایر میکروب‌ها یکی دیگر از دلایل این بیماری است و معمولا در کشورهایی که بهداشت ضعیفی دارند رایج‌تر است. استفاده از پستونک و شیشه شیرها برای تغذیه کودکان و بهداشتی نبودن این شیشه شیرها یکی از مهم ترین دلایل شیوع بیماری گاستروانتریت در کودکان و نوزادان در سطح جهانی است. در مکان‌هایی با بهداشت ضعیف، خانواده‌های شلوغ، خانواده‌هایی که وضع تغذیه آنها ضعیف است ابتلا به بیماری گاستروانتریت رایج‌تر است.
تشخیص بیماری:
بیشتر والدین گاستروانتریت را در فرزندان خود به دلیل علائم معمولی، آن را تشخیص می‌دهند. اغلب علائم بسیار خفیف هستند و معمولا طی چندین روز بدون هیج درمانی به جز نوشیدن مایعات زیاد بهبود می‌یابند.
اما اگر کودک مدفوع خونین داشته باشد، یا مشکوک به مسمومیت غذایی باشد و اگر به کشور های درحال توسعه سفر کرده باشد پزشک از کودک آزمایش مدفوع می‌گیرد. همچنین پزشک معمولا کودک را از نظر علائم کمبود مایعات در بدن (کم آبی) معاینه می‌کند. ممکن است پزشک ضربان قلب، درجه حرارت و شکم کودک را برسی کند تا وجود هرگونه حساسیتی را پیدا کند.
درمان گاستروانتریت:
علائم گاستروانتریت در کودکان و نوزادان اغلب در عرض چند روز برطرف می‌شود، چون سیستم ایمنی کودک معمولا قادر به پاک کردن عفونت است. معمولا کودکان را می‌توان در خانه درمان کرد، گهگاه در صورت شدید بودن علائم یا بروز عوارض، بستری شدن در بیمارستان مورد نیاز است.
خطر اصلی، کمبود مایعات در بدن است و درمان اصلی این است که به کودک خود مقدار زیادی نوشیدنی بدهید. هنگامی که کم آبی با نوشیدنی درمان شد، کودک خود را تشویق کنید که تا حد امکان به طور معمول غذا بخورد.
اگر مشکوک هستید کودکتان دچار کم آبی شده است باید فورا به دنبال مشاوره پزشکی باشید.
در بسیاری از موارد شما نیازی به مشاوره پزشکی ندارید مگر اینکه کودک شما زیر 6 ماه سن داشته باشد، اگر کودک شما بیماری زمینه ای مثل مشکلات قلبی یا کلیوی و یا دیابت داشته باشد، اگر کودک شما دارای درجه حرارت بالا است، اگر مشکوک هستید که بدن کودک کم اب است، اگر در اسهال و استفراغ خون باشد، اگر کودک شما درد شکم شدید دارد، اگر کودک خواب‌آلود و یا گیج به نظر می‌رسد، و اگر احساس می‌کنید وضعیت کودک بدتر شده است بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری بیماری گاستروانتریت:
گاستروانتریت به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود، پس شما و فرزندتان باید اقداماتی را برای کاهش این شانس انجام بدهید.
اگر کودک شما مبتلا به گاستروانتریت است، مراقب باشید که دست های خود را بعد از تعویض پوشک و قبل از تهیه، سرو یا خوردن غذا بشویید. در حالت ایده آل، از صابون مایع و آب گرم استفاده کنید. بعد از شستن، دست ها را به خوبی خشک کنید.
برای کودکان بزرگتر، در حالی که مبتلا به گاستروانتریت هستند، موارد زیر توصیه می‌شود:
دستشویی‌های مورد استفاده را به طور مرتب با مواد ضدعفونی کننده تمیز کنید. همچنین دستگیره در، شیرهای اب و سینک، سطوح حمام را حداقل روزانه با آب داغ و مواد شوینده تمیز کنید.
اطمینان حاصل کنید که کودک شما پس از رفتن به توالت دست های خود را بشوید. در حالت ایده آل، آنها باید از صابون مایع و آب گرم استفاده کنند. پس از شستشو به خوبی دستهایشان را خشک کنید.
به فرزندانتان اجازه ندهید حوله مشترک داشته باشند. در این مدت کودک نباید به مدرسه و مهدکودک برود، و از تماس با کودکان دیگر خودداری کند.
واکسینه:
همانطور که قبلا ذکر شد، روتاویروس شایع ترین علت گاستروانتریت در کودکان است. در سال 2009 سازمان بهداشت جهانی به همه والدین در سراسر جهان توصیه کرد واکسن روتاویروس را به فرزندانشان بزنند. این واکسن موفق شده است بیماری‌های حاد شایع در نوزادان را کاهش دهد. در انگلستان تصمیم گرفته شد که به طور معمول نوزادان را در برابر روتاویروس واکسینه کنند. از سپتامبر 2013 به نوزادان قطره هایی (از طریق دهان) برای جلوگیری از روتاویروس، همراه با سایر واکسیناسیون های معمول ارائه می‌شود. این قطره ها در 2 و 3 ماهگی تجویز می‌شوند. به شما توصیه می‌کنیم برنامه واکسیناسیون نوزادان را جدی بگیرید.
کلام اخر:
بیماری گاستروانتریت در کودکان و نوزادان با نوشیدن آب کافی و استراحت در خانه قابل درمان است. با رعایت بهداشت فردی می‌توان از ابتلای مجدد این بیماری جلوگیری کرد. اما اگر کودک علائم شدیدی داشته باشد بهتر است به پزشک متخصص اطفال خود مراجعه کنید.