عوامل موثر در بروز دیابت در کودکان
دیابت یک بیماری مزمن است که یا زمانی اتفاق می‌افتد که لوزالمعده انسولین کافی تولید نمی‌کند یا زمانی که بدن قادر نیست به طور موثر از انسولین تولید شده استفاده کند.
انواع دیابت کودکان
دو نوع دیابت رایج، دیابت نوع ۱ و نوع ۲ نامیده می‌شوند. هر دو شکل یعنی هم دیابت نوع ۱ و هم نوع ۲ دیابت ممکن است در هر سنی بروز کنند، اما احتمال ابتلای کودکان به دیابت نوع 1 بیشتر است پس در ادامه بیشتر به این نوع دیابت در کودکان می‌پردازیم.
پیش از هرچیز در ابتدا به عوامل موثر در بروز دیابت در کودکان توجه داشته باشید. کودکانی که به دیابت نوع یک ابتلا پیدا می‌کنند، بدن آنها دیگر قادر به تولید انسولین نیست. این امر موجب می‌شود بدن نتواند از قند مصرف کند که در نتیجه در جریان خون تجمع می‌کند. این قندها (گلوگز) که بدن نمی‌تواند از آنها استفاده کند از راه ادرار از بدن خارج شده و آب را با خود می‌برد. پس بایستی انسولین از دست رفته را با تزریق یا پمپ انسولین جایگزین کرد. دیابت نوع یک در کودکان قبلا به عنوان دیابت نوجوانان یا دیابت وابسته به انسولین نام برده می‌شد.
دیابت نوع یک میتواند در هر سنی شروع بشود، دوره‌های اوج آن در سنین۵ تا ۶ سالگی و همچنین دوباره در سنین ۱۱ تا ۱۳ سالگی وجود دارد. اغلب اولین نشانه بیماری، افزایش دفعات ادرار کودک در شب است و ممکن است موجب شود، کودکی که آموزش دیده است دوباره شب ادراری را شروع کند.علائم دیگری نیز وجود دارد از جمله کاهش وزن، تشنگی و خستگی زیاد و افزایش اشتها.
برای کنترل این بیماری والدین و کودک، با توجه به سن کودک باید یاد بگیرند که چطور انسولین تزریق کنند، قند خون را اندازه‌گیری و چک کنند و کربوهیدرات مصرفی روزانه کودک را کنترل کنند.
علل بروز دیابت نوع یک در کودکان
علت دقیق دیابت نوع یک ناشناخته است. اما در بیشتر افراد مبتلا به دیابت نوع یک ، سیستم ایمنی بدن که به طور معمول باکتری‌ها و ویروس‌های مضر را مورد حمله قرار می‌دهد به اشتباه سلول‌های تولید کننده انسولین (جزایر) را در پانکراس از بین می‌برد. حال زمانی که سلول‌های جزایر پانکراس از بین می‌روند، کودک دیگر انسولین تولید نمی‌کند یا انسولین کمی تولید می‌کند. درواقع، انسولین وظیفه‌ی تامین انرژی با رساندن قند (گلوکز) از جریان خون به سلول‌های بدن را دارد. قند هنگام هضم غذا وارد جریان خون می‌شود. بدون انسولین کافی ، قند در جریان خون کودک جمع می‌شود. این روند در صورت عدم درمان میتواند باعث عوارض تهدید کننده زندگی کودک شود.
مقاومت به انسولین معمولا هیچ علامتی ندارد، اگرچه در برخی از بچه‌ها لکه‌هایی از پوست ضخیم، تیره و مخملی به نام آکانتوز نیگریکانس ظاهر می‌شود که به طور معمول در چین‌های بدن مانند پشت گردن یا زیر بغل است. آنها همچنین ممکن است شرایط دیگری مرتبط با مقاومت به انسولین داشته باشند، مانند:
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- سندروم تخمدان پلی کیستیک
عوامل خطر:
عوامل خطر ابتلا به دیابت نوع 1 در کودکان را در زیر بیان کردیم:
-
سابقه خانوادگی
هر فردی که والدین یا خواهر و برادری مبتلا به دیابت نوع 1 داشته باشد، شانس ابتلا به این بیماری در او را افزایش می‌دهد.
-
ژنتیک
وجود برخی از ژن‌ها نشان دهنده افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 1 هستند.
-
نژاد
در ایالات متحده آمریکا، دیابت نوع ۱ در بین کودکان سفیدپوست با تبار غیراسپانیایی بیشتر از کودکان دیگر نژادها شایع است.
-
رژیم غذایی
هیچ گونه عامل تغذیه‌ای در رژیم غذایی نوزادان پیدا نشده است که نشان دهد عامل ابتلا به دیابت نوع 1 است. با این اوصاف استفاده زودهنگام شیر گاو با افزایش خظر ابتلا شدن به دیابت نوع 1 مرتبط است، اما تغذیه با شیر مادر، این خطر را کاهش می‌دهد. هچنین زمان شروع کردن تغذیه نوزاد با غذای کمکی بر خطر ابتلا به دیابت نوع 1 اثرگذار است. عواملی که ذکر شد، همگی عوامل موثر در بروز دیابت در کودکان است که والدین بایستی در صورت وجود هر کدام از این عوامل به آنها توجه کافی داشته باشند.
جلوگیری از بیماری دیابت در کودکان
در حال حاضر هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از دیابت نوع یک وجود ندارد، اما این یک تحقیقاتی بسیار فعال است. و باید به عوامل موثر در بروز دیابت در کودکان توجه داشت. آنتی بادی‌های مرتبط با دیابت نوع یک در کودکانی که در معرض خطر ابتلا بالای این اختلال هستند را می‌توان ماه‌ها یا حتی سال‌ها قبل از ظهور اولین علائم دیابت نوع یک شناسایی کرد. حال می‌توان با درنظر گرفتن یک رژیم غذایی سالم و هچنین فعالیت بدنی موثر در صورت ابتلا به این بیماری، در کنترل کردن سریع بیماری به کودک کمک شود. فرزند شما میتواند در طول شبانه روز مقدار زیادی میوه، سبزیجات و غلات کامل مصرف کند، رژیم غذایی فرزند شما باید حاوی غذاهایی با کالری کم و کم‌چرب سرشار از مواد مغذی باشد. مصرف کربوهیدرات کودک شما باید ثابت باشد.
متخصص تغذیه احتمالا به این مورد را متذکر می‌شود که درکنار کودک سایر اعضای خانواده شیرینیجات و موادغذایی حیوانی کمتری مصرف کنند. این برنامه غذایی میتواند مناسب‌ترین برنامه برای همه‌ی خانواده باشد. البته مصرف مواد قندی هر از چند گاهی مشکلی ندارد، به شرطی که مصرف آنها به همراه وعده ی غذایی اصلی باشد.
فرزند خود را تشویق کنید که در طول روز فعالیت بدنی انجام بدهد، که باز بهتر است خودتان نیز به همراه او ورزش کنید. به فرزند خود یاد بدهید ورزش را به برنامه‌ی روتین روزانه تبدیل کند. البته فراموش نکنید که اصولا فعالیت بدنی اصولا موجب کاهش قند خون می‌شود پس زمانی که فرزند شما فعالیت جدیدی را آغاز کرد، قند خون او را تا وقتی که حس کنید بدنش به این فعالیت جدید واکنش نشان داده است بیشتر از حد معمول کنترل کنید. ممکن است نیاز باشد، برنامه‌ی غذایی یا دوز انسولین برای جبران اثر آن افزایش فعالیت، تغییر داده شود.
دیابت نوع 2، زمانی دیابت (بزرگسالان) نامیده می‌شد، زیرا کودکان به ندرت به آن مبتلا می‌شدند. با این وجود، با افزایش آمار چاقی در دوران کودکی، تعداد فزاینده‌ای از کودکان مبتلا به این نوع از بیماری تشخیص داده می‌شوند. به علاوه در رابطه با مشکلات وزن، سایر عوامل خطر (عوامل موثر در بروز دیابت در کودکان) برای دیابت نوع 2 در کودکان شامل داشتن یکی از اعضای خانواده مبتلا به این بیماری و تولد از مادری مبتلا به دیابت در دوران بارداری (دیابت بارداری) یا سایر مشکلات پزشکی است که بر نحوه برخورد بدن با انسولین تاثیر می‌گذارد.
این نوع دیابت علائمی مشابه دیابت نوع 1 دارد و ممکن است به تدریج خود را نشان دهد. در نتیجه، بیماری ممکن است چندین سال پس از شروع و پس از بروز عوارض، تشخیص داده شود. نواحی تیره پوست، بخصوص در اطراف گردن یا زیر بغل نیز علائمی شایع درخصوص این بیماری است.
دیابت نوع دو بر نحوه استفاده بدن از قند (گلوکز) برای انرژی تاثیر می‌گذارد. این کار بدن را از استفاده صحیح از انسولین باز می‌دارد که در صورت عدم درمان میتواند منجر به افزایش سطح قند خون شود. با گذشت زمان، دیابت نوع ۲ میتواند آسیب جدی به بدن، به ویژه اعصاب و عروق خونی وارد کند.
دیابت نوع دو اغلب قابل پیشگیری است. عواملی که در ایجاد دیابت نوع دو نقش دارند عبارتند از ورزش نکردن کافی ، اضافه وزن و ژنتیک. تشخیص زودهنگام برای جلوگیری از بدترین عوارض دیابت نوع دو حائز اهمیت است. بهترین راه برای تشخیص به هنگام دیابت انجام معاینات منظم و آزمایش خون است.
کلام نهایی
در نظر داشته باشید که هیچ درمان قطعی برای دیابت وجود ندارد اما می‌توان با توصیه‌های پیشنهادی آن را مدیریت کرد. در نظر داشته باشید کودکی که علائم و نشانه‌های دیابت را دارد انجام آزمایش و معاینات به موقع و منظم برای او ضروری است. اگر درمورد سلامت فرزندتان نگرانی دارید با پزشک اطفال خود صحبت کنید.