درمان قطعی تشنج در کودکان
تشنج ناشی از شلیک ناهماهنگ الکتریکی در مغز است. می‌تواند باعث تغییر در رفتار، حرکات، احساسات و یا تغییر سطح هوشیاری شود. داشتن دو یا چند تشنج به فاصله حداقل ۲۴ ساعت که علت مشخصی نداشته باشد، صرع محسوب می‌شود.
تشنج چیست و چگونه در کودکان رخ می‌دهد؟
تشنج، نوعی مشکل عصبی است و زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های مغز در کودک، در اثر فعالیت بیش از حد، سیگنال‌های عادی مغز را موقتاً دچار اختلال کند و باعث صدماتی در عملکرد مغز می‌شود و بر روی رفتار، حرکت و فکر فرد اثر می‌گذارد.
معمولاً تشنج منجر به حرکات ناخوشایند در سطح بدن می‌شود که به طور معمول بین 1 تا 2 دقیقه به طول می‌انجامد و به طور معمول در مدت چند دقیقه خودبه‌خود متوقف می‌شود و به‌ندرت تهدیدکننده است. انواع مختلفی از تشنج وجود دارد و علائم و شدت آن‌ها طیفی است.
تشنج ممکن است پس از سکته مغزی یا ضربه به سر اتفاق بیفتد. همچنین ممکن است ناشی از عفونتی مانند مننژیت یا بیماری دیگری باشد. بااین‌حال، بسیاری از اوقات علت آن ناشناخته است. اکثر اختلالات تشنجی را می‌توان با مصرف دارو کنترل کرد که در ادامه روش‌های درمان را بیان خواهیم کرد. معمولاً درمان قطعی تشنج در کودکان از طریق علت بروز بیماری انجام می‌شود.
اولین تشنج در کودکان
مغز به‌عنوان مرکز فرماندهی در بدن انسان علاوه بر تحریک غدد مختلف، روی بسیاری از اعمال بدن کنترل دارد. مغز، کنترل اعمال زیر را برعهده دارد:
- محاسبات اعمال پیچیده
- تفکر و گویش
- حافظه و یادگیری
- عواطف و احساسات
تمام این اعمال توسط امواج الکتریکی مختلفی که در بخش‌های خاصی از مغز جریان دارد، کنترل می‌شود.
به دلیل آنکه مغز کودکان، تکامل کافی پیدا نکرده است و زمان نیاز دارد تا به تکامل برسد میزان تشنج در دوران کودکی بیشتر از بزرگسالی است و تقریباً تا ۶ درصد کودکان به تشنج ابتلا پیدا می‌کنند. می‌توان گفت تشنج در کودکان براثر عوامل خارجی است که بر مغز تأثیر می‌گذارند. عواملی مانند کمبود کلسیم، گلوکز خون، تب و مانند آن می‌توانند روی مغز اثرات مخربی را به جا بگذارد.
در واقع تشنج نوعی اختلال حمله‌ای و غیرعادی است که در کودکان اتفاق می‌افتد. کودکی که دچار تشنج می‌شود می‌تواند تشنجی بدون تب یا همراه با تب داشته باشد که باتوجه‌به پیشرفت‌های زیاد علم پزشکی در زمینه تشنج در کودکان، روش‌ها و رویکردهای مختلفی در درمان قطعی تشنج در کودکان و کنترل این بیماری وجود دارد.
علت تشنج در کودکان
باتوجه‌به اینکه کدام قسمت از مغز کودک درگیر فعالیت‌های غیرعادی شده باشد، تشنج به گونه‌های مختلفی ممکن است بروز پیدا کند. بیماری‌ها و آسیبدیدگی‌های مختلفی از جمله موارد زیر می‌تواند علت تشنج در کودک باشد.
- آسیب واردشدن به سر
- آسیب‌دیدگی کودک در حین تولد
- عارضه‌های مادرزادی
- تب یا عفونت
- تومورهای مغزی
- بیمار بودن مادر در دوران بارداری
- اختلالات متابولیک موقت، از جمله افت قند خون
- مصرف الکل یا مواد مخدر
- مصرف مادر از داروهای خاص در دوران بارداری
- بیماری‌های ژنتیکی که می‌تواند ناشی از یک جابه‌جایی در ژن باشد مثل بیماری‌های توارثی متابولیسمی البته علت دقیق تشنج در بیشتر موارد مشخص نیست.
علائم تشنج در کودکان
طیف گسترده‌ای از علائم بستگی به نوع تشنج در کودکان دارد. تشخیص‌دادن تشنج‌هایی که با نشانه‌هایی از جمله لرز یا بیهوش شدن موقتی همراه باشد، آسان‌تر است. اما برخی تشنج‌ها به‌قدری خفیف‌اند که ممکن است اطرافیان متوجه تشنج‌کردن کودک نشوند.
مهمترین نشانه‌های تشنج در زیر بیان شده است:
- خیره‌شدن کودک
- لرزیدن بدن
- سفت‌شدن بدن فرد
- بیهوش شدن فرد
- مشکلات تنفسی فرد
- بی‌اختیاری در ادرار و مدفوع
- افتادن ناگهانی و بی‌دلیل
- واکنش نشان‌ندادن به صداها و کلمات
- گیج و منگ بودن
- تکان‌دادن سر
- خیره‌شدن به یک نقطه خاص
- استفراغ
- تغییرات در گفتار، دیدار یا هر دو
تشنج الزاماً به مغز آسیب وارد نمی‌کند، اگرچه بعضی تشنج‌ها موجب آسیب مغزی می‌شود. عوارض جانبی تشنج، مثل تغییرات چشمگیر رفتاری و شخصیتی احتمال دارد حتی وقتی کودک دچار تشنج نیست، نیز باقی بماند. تشنج گاهی عارضه‌های عصبی شدید و مشکلات یادگیری و رفتاری را به همره دارد که باید درمان قطعی تشنج در کودکان را جدی بگیرید.
تشخیص تشنج کودک
به‌منظور دستیابی به تشخیص درست در کودکان نیاز است که علائم تشنج کودکان را بادقت تحت‌نظر گرفت تا بتوان درمان قطعی تشنج در کودکان را شروع کرد.
پزشکان در ابتدا تلاش می‌کنند که بین تشنج و مشکلات دیگر کودک مانند سکته مغزی، غش‌کردن و اختلال‌های حرکتی که به تشنج شباهت دارند، تمایز قائل شوند. اگر پزشک تشخیص بدهد که واقعاً کودک تشنج می‌کند، بعد از آن باید تعیین شود اختلال در کدام بخش از مغز باعث تشنج شده است و باید مشخص شود این تشنج علامت ابتلا به صرع را نشان می‌دهد یا اختلال دیگری است. متخصصین اطفال آزمایش‌های متعددی را برای ارزیابی تشنج انجام می‌دهند که نمونه‌هایی از آن‌ها در زیر بیان شده است:
آزمایش خون
آزمایش خون برای بررسی میزان قند خون، شمارش سلول‌های خونی، الکترولیت‌ها و عملکرد کلیه و کبد انجام می‌گیرد.
نوار مغزی الکتروانسفالوگرافی (EEG)
فعالیت الکتریکی مغز در کودک را با استفاده از یک سری سیم‌های ظریفی که به سر کودک متصل می‌کنند، ثبت می‌شود. نوار مغز بسیار حساس است و حتی تشنج‌های کوچکی که بدون علائم جسمی هستند را ثبت می‌کند.
تصویربرداری از مغز
آزمایش‌های تصویربرداری از جمله ام‌آرآی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی)، اسکن توموگرافی رایانه‌ای (CT یا CAT) و اسکن PET برای بررسی وجود تومور، بافت همبند جای زخم یا ناهنجاری‌های مغزی عامل تشنج انجام می‌گیرد.
انواع راه‌های درمان قطعی تشنج در کودکان
خوشبختانه امروزه باتوجه‌به پیشرفت‌های زیاد علم پزشکی، روش‌های مختلفی برای درمان قطعی تشنج در کودکان ابداع شده است که مهمترین روش‌های درمانی در زیر به آن اشاره شده است:
دارو برای درمان تشنج در کودکان
در حقیقت مصرف دارو بهترین و پرکاربردترین نوع درمان تشنج در کودکان است. داروهای مختلفی برای درمان تشنج در کودکان به کار برده می‌شود. پزشک داروی مناسب را باتوجه‌به نوع تشنج انتخاب می‌کند. داروهایی که در خانه استفاده می‌شود، به طور معمول خوراکی و به‌صورت کپسول، قرص و یا شربت ارائه می‌شود. باید دقت داشت که کودک دارو را طبق دستور پزشک خود مصرف کند.
اگر درمان دارویی در کنترل تشنج بی‌نتیجه باشد، پزشک درمان‌های دیگری را توصیه می‌کند؛ مانند
رژیم کتوژنیک
در رژیم کتوژنیک، وعده‌های غذایی کودک باید سرشار از چربی و با کربوهیدرات کم باشد. هدف اساسی این رژیم تولید منبع انرژی موردنیاز مغز و قلب یعنی کتون‌ها است. ناگفته نماند که این روش برای تمام کودکان مؤثر نیست.
جراحی
جراحی روش درمانی دیگری است که برای درمان تشنج شدید کودکان انجام می‌شود. هدف از جراحی، برداشتن قسمتی از مغز است که تشنج در آن رخ می‌دهد. جراحی فقط وقتی انجام می‌گیرد که تشنج در کودک بسیار شدید باشد و از جهت دیگر، برداشتن بخشی از مغز کودک بر روی حافظه و بینایی کودک اثری مخرب نگذارد. اگر چه این روش، برای همه کودکانی که مبتلا به تشنج هستند پیشنهاد نمی‌شود؛ زیرا عوارض و خطراتی را به دنبال دارد.
کلام پایانی
سلامت کودک یکی از دغدغه‌های اصلی والدین است. تشنج بیماری است که ممکن است نگرانی جدی برای خانواده به وجود آورد. درمان قطعی تشنج در کودکان با دارو و بعضی دستگاه‌های محرک، امکان‌پذیر است. برای دریافت روش‌های صحیح درمانی کودک خود، حتماً به پزشک معالج مراجعه کنید.