آیا با بیماری مننژیت اطفال و عوارض پرخطر آن آشنایی دارید؟ مننژیت، یک بیماری خطرناک برای کودکان و نوزادان محسوب می‌شود که دارای عوارض شدیدتری برای این رده سنی است و نیاز به توجه ویژه‌ای در کودکان دارد. این بیماری، شیوع بیشتری در بزرگسالان دارد و کودکان کمتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.
اما توجه به این نکته مهم است که سد خونی مغز در کودکان، به اندازه یک فرد بزرگسال کامل نشده و سیستم ایمنی ضعیف‌تری نسبت به بزرگسالان دارند. به همین دلیل است که عوارض این بیماری در کودکان نگران‌کننده‌تر است. پس لازم است که اگر کودک شما به هر بیماری ویروسی یا باکتریالی مبتلا شده، در اسرع وقت به پزشک اطفال مراجعه کنید.
فهرست مطالب عنوان شده در مقاله
مننژیت اطفال چیست؟
علل ابتلا به مننژیت اطفال
ویروس‌های ایجادکننده مننژیت اطفال را بشناسید
نشانه‌های مننژیت اطفال چیست؟
تشخیص مننژیت در کودکان با انجام یک تست ساده
تشخیص مننژیت اطفال توسط پزشک
درمان مننژیت اطفال
درمان مننژیت اطفال با منشأ ویروسی
درمان مننژیت اطفال با منشأ باکتریایی
جمع‌بندی
سؤالات متداول
مننژیت اطفال چیست؟
برای اینکه در مورد مننژیت اطفال بدانید، باید ابتدا در مورد مننژ اطلاعاتی را کسب کنید. «مننژ»، غشا یا پرده‌ای است که روی بافت مغز و طناب نخاعی را پوشانده است و بین مغز و استخوان جمجمه و همچنین، مهره‌ها و نخاع قرار گرفته است. گاهی ممکن است این غشای مغز و طناب نخاعی، توسط عواملی مانند قارچ‌ها، ویروس‌ها یا عفونت‌ها دچار آسیب شده و ملتهب شود. ملتهب شدن این پرده در کودکان، مننژیت اطفال نامیده می‌شود که به دو گونه عفونی و غیرعفونی تقسیم‌بندی می‌شود.
اگر باکتری‌ها، علت ملتهب شدن مننژ باشند، بیماری عفونی یا باکتریال است و اگر علت بیماری چیزی غیر از باکتری باشد، که عمدتاً منشأ ویروسی دارند، بیماری مننژیت اطفال، غیرعفونی است. اگر ملتهب شدن غشا، در سن 2 تا 3 ماهگی رخ دهد، مننژیت نوزادی نامیده می‌شود که بسیار خطرناک است. اما مننژیت، در کودکان 3 ساله و بالاتر، اغلب علت ویروسی دارد که خفیف‌تر است و معمولاً 10 روزه و حتی بدون دریافت درمان دارویی هم بهبود پیدا می‌کند. اما مننژیت با منشأ باکتری، به طور معمول، شدیدتر است و حتی ممکن است جان کودک را به خطر بیاندازد.
علل ابتلا به مننژیت اطفال
درباره علت یا علل ابتلا به بیماری مننژیت اطفال، هنوز اطلاعات مشخصی در دسترس نیست. ممکن است دو کودک در شرایط یکسان باشند، اما یکی به این بیماری مبتلا می‌شود و دیگری خیر. جالب است بدانید که باکتری عامل بیماری، در حلق و دهان بسیاری از کودکان و بزرگسالان وجود دارد، اما آسیبی برای فرد ایجاد نمی‌کند. قوی یا ضعیف بودن سیستم ایمنی، نقش بسزایی در ابتلای فرد به مننژیت اطفال دارد و به همین جهت است که کودکان بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
از نظر مُسری بودن، مننژیت مانند آنفولانزا و پنومونی قدرت سرایت ندارد. با این حال، لازم است که والدین کودک، از بوسیدن او خودداری کرده و وسایل و ظروف غذا و نوشیدنی خود را با کودک جدا کنند. تمام اعضای خانواده باید مرتباً دست‌های خود را به خصوص قبل از مصرف هرگونه خوراکی شست‌و‌شو داده و ضدعفونی کنند. اگر کودک شما به نوع عفونی یا باکتریال مننژیت مبتلا شده باشد، پزشک برای اعضای خانواده او هم، مصرف یک دوره آنتی‌بیوتیک را جهت پیشگیری از ابتلا به بیماری تجویز می‌کند.
ویروس‌های ایجادکننده مننژیت اطفال را بشناسید
ویروس‌های خانواده «انتروویروس» مانند «کوکساکی»، منجر به بروز مننژیت اطفال می‌شوند. ویروس کوکساکی، ابتدا دهان کودک، پشت دست و پای او را درگیر می‌کند و اگر به موقع درمان نشود، سبب بروز مننژیت می‌شود.
ویروس دیگری که ممکن است عاملی برای ایجاد مننژیت اطفال باشد، «هرپس سیمپلکس» نام دارد که می‌تواند عامل بیماری‌های دیگری مانند: سرماخوردگی شدید و تب‌خال در کودکان و بعضاً در بزرگسالان می‌شود. گفته شد که مننژیت اطفال با منشأ باکتری، خفیف‌تر از مننژیت با منشأ ویروسی است. «استرپتوکوک بتا همولیتیک» و «هموفیلوس آنفولانزا تیپ B»، دو باکتری عامل بیماری مننژیت هستند.
نشانه‌های مننژیت اطفال چیست؟
نشانه‌های این بیماری، در همه کودکان یکسان نیست؛ از این رو والدین نمی‌توانند به درستی تشخیص دهند که کودک مبتلا به مننژیت اطفال شده است یا خیر و برای اطلاع از این موضوع، باید کودک توسط پزشک اطفال معاینه شود. اما این بیماری نیز مانند سایر بیماری‌ها، دارای نشانه‌ها و علائم مشخصی است که در بیشتر افراد به یک شکل بروز می‌کند.
سردرد، تب، حساسیت به نور و سفتی گردن، از جمله نشانه‌های عمومی هستند. تحریک‌پذیری، بی‌اشتهایی نوزاد و بی‌قراری، نشانه‌هایی است که عموماً کودکان مبتلا به مننژیت اطفال، از خود نشان می‌دهند. عوارضی مانند اسهال و استفراغ و ضایعه (راش) پوستی در همه یا بخشی از بدن، ممکن است در برخی از افراد مبتلا نیز دیده شود. غالباً، انتهای اندام کودکان مبتلا به مننژیت، سرد است و به همین جهت، این بخش از بدن کودک، بی‌رنگ می‌شود. اگر هر کدام از نشانه‌ها و علائم بیماری مننژیت را در کودک خود مشاهده کردید، باید هرچه سریع‌تر او را نزد پزشک متخصص ببرید.
تشخیص مننژیت در کودکان با انجام یک تست ساده
برای اینکه متوجه شوید که فرزند شما به مننژیت اطفال مبتلا شده است یا خیر، یک راهکار ساده وجود دارد؛ از او بخواهید که سر خود را پایین بیاورد و چانه‌اش را به سینه بچسباند. اگر کودک شما موفق نشد این کار را انجام دهد و یا این کار را با درد بسیار زیادی انجام داد، احتمال زیادی دارد که فرزند شما به این بیماری مبتلا شده است.
پس هرچه سریع‌تر او را به اورژانس ببرید و یا وضعیت او را با پزشک متخصص اطفال در میان بگذارید، چرا که رسیدگی و درمان به موقع، می‌تواند از بروز بسیاری از عوارض و مشکلاتی مانند کر شدن گوش، عقب‌ماندگی ذهنی کودک و یا مرگ کودک جلوگیری کند.
تشخیص مننژیت اطفال توسط پزشک
«ردور»، معاینه اولیه‌ای است که برای تشخیص مننژیت اطفال توسط پزشک انجام می‌گیرد. روش معاینه به این شکل است که پزشک، کودک را به پشت می‌خواباند و دست خود را زیر گردن او قرار داده و سر او را بالا می‌آورد؛ اگر کودک شما به بیماری مننژیت اطفال مبتلا شده باشد، گردن او خم نمی‌شود و سر به همراه بدن او بالا می‌آید. پزشکان متخصص، به کمک چند آزمایش می‌توانند ابتلا یا عدم ابتلای کودک را به مننژیت اطفال تشخیص دهند.
یکی از این آزمایشات، کشیدن مایع نخاعی برای تشخیص بیماری و علت ایجاد بیماری است. این کار، برای تشخیص قطعی ابتلا به مننژیت یا علت این بیماری بسیار مهم است. با تشخیص عامل بیماری، پزشک می‌تواند درمان مناسب با آن را برای کودک تجویز کند و در نتیجه از بروز عوارض احتمالی برای او تا حدود زیادی جلوگیری به عمل می‌آید.
نتیجه اولیه این آزمایش، به صورت اورژانسی و طی 1 تا 2 ساعت، به اطلاع پزشک معالج می‌رسد و اطلاعات کلی را درباره این بیماری به او می‌دهد. بررسی کامل‌تر حدوداً طی 72 ساعت آینده آماده می‌شود و حاوی اطلاعات دقیق و قطعی درباره این بیماری است. این آزمایش، عامل این بیماری (ویروس یا باکتری) را نیز تشخیص می‌دهد.
آزمایش خون و ادرار هم می‌تواند تا حدودی به پزشک برای تشخیص بیماری مننژیت اطفال کمک کند. اما این دو آزمایش، به اندازه کشیدن مایع نخاعی، قطعیت و حساسیت لازم را ندارد.
درمان مننژیت اطفال
درمان مننژیت اطفال با منشأ ویروسی
مننژیت اطفال با منشأ ویروسی، یک بیماری خودمحدودشونده است و معمولاً بدون مداخلات پزشکی و دارویی و با فعال شدن و کمک سیستم ایمنی کودک، طی چند روز بهبود می‌یابد. اما ممکن است پزشک برای تسکین حالت خستگی و بیمارگونه کودک و همچنین برای عدم غلبه عامل باکتریایی به ویروسی، داروهایی را تجویز کند.
والدین، باید محیطی آرام و به دور از تنش را در خانه برای کودک مهیا کرده و او را ترغیب به نوشیدن مایعات به خصوص گرم کنند. گاهی هم لازم است کودک چند روز در بیمارستان بستری شود تا علائم بیماری کاملاً برطرف شده و حال عمومی او کمی بهتر شود.
درمان مننژیت اطفال با منشأ باکتریایی
درمان این نوع مننژیت با مننژیت ویروسی متفاوت است و کودک باید سریعاً بستری شود تا عامل باکتری بیماری، از بدن او به طور کامل رفع شود. پزشک برای کودک، سرم به همراه آنتی‌بیوتیک قوی تجویز می‌کند و باید مرتباً مایع‌درمانی شود و آنتی‌بیوتیک IV دریافت کند. کودک مبتلا به مننژیت اطفال، باید 2 هفته در بیمارستان بستری باشد. اگر این اقدامات درمانی، در ساعات اولیه تشخیص بیماری انجام شود، 85% بیماران بهبودی کامل پیدا می‌کنند.
در کنار همه این موارد شما باید بدانید که برای پیشگیری از ابتلای کودکتان به این بیماری، تنها راه موجود واکسن زدن است. به همین دلیل اهمیت واکسن برای کودکان بسیار زیاد است و نباید نادیده گرفته شود.
جمع‌بندی
مننژیت اطفال، بیماری است که سبب التهاب غشای سلول‌های مغزی و نخاعی می‌شود. این بیماری دارای 2 منشأ ویروسی و باکتریایی است که نوع باکتریایی، حادتر از نوع ویروسی آن است. نوع ویروسی مننژیت، با مراقبت والدین و بدون مصرف دارو طی چند روز، بهبود پیدا می‌کند، اما روند درمانی نوع باکتریایی، با بستری کودک در بیمارستان و اقدامات درمانی پزشک متخصص پیش می‌رود. بهترین راه برای پیشگیری کودک از ابتلای به مننژیت، واکسینه کردن اوست.
سؤالات متداول
-
چگونه به خفیف یا حاد بودن بیماری فرزندم پی ببرم؟
پزشک متخصص، در این زمینه می‌تواند به شما کمک کند؛ اگر پزشک برای فرزند شما تشخیص مننژیت اطفال را بدهد، برای قطعیت بیشتر، مشخص شدن عامل بیماری که ویروسی است یا باکتریایی (زیرا مننژیت با منشأ باکتریایی، حادتر از مننژیت با منشأ ویروس است) و به تبع آن، میزان حاد یا خفیف بودن این بیماری، مایع نخاعی کودک برای آزمایش بیشتر کشیده می‌شود که با این آزمایش، عامل بیماری هم تشخیص داده می‌شود.
-
اقدامات اولیه درمانی برای مننژیت اطفال چیست؟
بیماری منتژیت اطفال، از بیماری‌های با درمان اورژانسی محسوب می‌شود و اگر پزشک متخصص، به وجود این بیماری در فرزند شما شک کند، منتظر جواب قطعی از آزمایشگاه نمی‌ماند و اقدامات و کارهای درمانی لازم را بلافاصله برای او شروع می‌کند که شامل تزریق سرم و درمان با مایعات است.