رتینوپاتی(Retinopathy Of Prematurity ) در نوزادانی که در هنگام تولد به شکل نارس و زودتر از موعد تولد، به دنیا می‌آیند بروز می‌کند و باعث تغییر رشد طبیعی عروق در شبکیه میشود. در ادامه این بیماری، عروق شبکیه تغییر کرده و رگ زایی غیرطبیعی بروز می‌کند. در ادامه مقاله به برسی رتینوپاتی و عوارض رتینوپاتی در نوزادان نارس می‌پردازیم.
رتینوپاتی نوزادان نارس ROP
رتینوپاتی در نوزادان نارس به عنوان Retrolental Fibroplasia شناخته میشود. این بیماری می‌تواند دلیل کوری در نوزادان شود. بیماری رتینوپاتی بیشتر در گذشته بین نوزادان نارس شایع بوده است. همان‌طور که گفته شد این بیماری در حقیقت درباره مشکلات مربوط به چشم و عروق شبکیه چشم است که می‌تواند منجر به نمایان شدن اختلالات بینایی مانند نقایص جزئی قابل اصلاح تا حتی جدا شدن شبکیه و نابینایی کامل و مطلق شود. رتینوپاتی در نوزادان نارس به خاطر عدم تکامل بدن و عروق شبکیه چشم اتفاق می‌افتد که در همان ابتدای تولد باید پیگیری شود تا بعد ها با بروز عوارض رتینوپاتی در نوزادان نارس باعث کوری نشود.
در این بیماری تصویر در شبکیه چشم تشکیل شده و اطلاعات از آن‌جا به مغز منتقل میشوند. این بیماری بسته به شدتی که دارد ممکن است مشکلات مختلفی از تاری دید تا نابینایی و کوری ایجاد کند. رتینوپاتی را بر اساس شدت بیماری به پنج دسته و درجه تقسیم بندی می‌کنند. در درجه های بالای این بیماری امکان انحراف و تنبلی چشم، پاره شدن شبکیه، خونریزی کردن زجاجیه و یا نزدیک بینی وجود دارد. برای جلوگیری از تنبلی چشم و عوارض رتینوپاتی در نوزادان نارس می‌بایست غربالگری ها را جدی و مهم دانست. به دلیل اینکه کودکان ۳ تا ۴ ساله نمیتوانند مشکلات بینایی خود را به طور واضح بیان کنند، نیاز است حداقل ۳ بار تا قبل از زمان ورود به مدرسه توسط پزشک معاینه شوند تا از عوارض رتینوپاتی در نوزادان نارس جلوگیری شود.
کدام نوزادان بیشتر در معرض این بیماری هستند؟
بیشتر نوزادان نارس در معرض این بیماری هستند، در ادامه معنی، مفهوم و شرایط نوزاد نارس را با هم برسی می‌کنیم.
دسته بندی نوزادان بر اساس سن بارداری
نوزادان نارس و کامل را برا اساس اطلاعات زیر برسی می‌کنیم:
(نوزادان نارس): زیر ۳۷ هفتگی
نوزادان کامل زودرس ( Early term) : ۳۷ الی۳۸ هفته و ۶ روز
نوزادان فول ترم یا رسیده( Full term) :۳۹الی۴۰هفته و ۶ روز
نوزادان کامل دیررس(Late term): ۴۱ هفته
نوزادان دیررس (Post term): بعد از ۴۲ هفته
مشخصات نوزاد نارس
- نوزادان دارای وزن کمتر از ۱.۶ کیلوگرم
- اندازه کوچک بدن
- سایز بزرگ سر نسبت به کل بدن
- چربی زیر پوست کم است
- رگ‌های زیرپوستی به طور واضح قابل مشاهده است.
- تراکم و تعداد موهای بدن کم است
- بافت پستان رشد نکرده
- کف پای نوزاد شاهد چین‌های کم هستیم
- گوش بسیار نرم
- در نوزادان پسر ممکن است بیضه پایین نیامده باشد و یا کیسه بیضه اندازه بسیار بزرگی داشته باشد.
- نوزاد تند تند تنفس می‌کند
- در مکیدن شیر ضعف وجود دارد
- نوزاد بیش از حد می‌خوابد
- اندام‌های بدن به طور کامل رشد نکرده‌اند و نوزاد در تنظیم حرارت بدن و تنظیم سطح قند خون ضعیف عمل کرده و مشکل دارد.
- سیستم ایمنی بدن رشد نکرده است.
نحوه تشخیص رتینوپاتی نوزادان نارس توسط پزشک
در دنیای امروزی با پیشرفت دستگاه‌های چشم پزشکی، نوزادان در بسیاری از مراکز درمانی با دستگاهی به نامRetCam معاینه شده و عکس‌های سریالی از شبکیه چشم آن‌ها تهیه میشود. برای جلوگیری از عوارض رتینوپاتی در نوزادان نارس، این عکس‌ها در معاینات با فواصل مشخص با یکدیگر مقایسه شده و وضعیت رشد نابجا یا بجای عروق شبکیه با توجه به تصاویر تشخیص داده میشود.
عوامل خطر
- وزن نوزاد در هنگام تولد
- سن نوزاد در هنگام تولد
- سن پایین حاملگی
- زایمان‌های متعدد
- انتقال خون به نوزاد
- سندرم استرس تنفسی RDS
- عفونت Sepsis
- خونریزی داخل ونتریکول IVH
- تاخیررشد داخل رحمی IUGR
- کمبود ویتامین E
- آنمی
- حملات صرع
- حملات مكرر آپنه
- بيماري مزمن ريوي
- دريافت اكسيژن به مدت بيش از ۴۸ ساعت در طول درمان
- تعويض خون
- نياز به تهويه مكانيكي
- نياز به حمايت قلبي تنفسي
درمان رتینوپاتی در نوزادان نارس
همانگونه که اشاره شد این بیماری در میان نوزادان نارس به پنج دسته تقسیم میشود. در موارد خفیف و درجات ۳ به پایین صرفاً نیاز است نوزاد توسط پزشک فوق تخصص شبکیه تحت نظر باشد. معمولاً نیازی به اقدامات بیشتر نیست.
در موارد شدیدتر رتینوپاتی نوزادان نارس و درجه ۳ این نوع بیماری، علائم مختلفی بروز می‌کند که درجه بیماری و علائم باید به دست پزشک متخصص چشم تائید شود و بعد از آن کودک را برای عمل لیزر چشم آماده می‌کنند. در درجات پیشرفته‌تر رتینوپاتی، یعنی در درجات ۴و۵ نوزاد نیازمند جراحی‌های پیشرفته‌تر خواهد بود.
در روش لیزرتراپی، لیزر به قسمت‌هایی از شبکیه که به دلیل کمبود اکسیژن رشد نکرده‌اند، تابانده میشود. درمان ناهنجاری‌های چشمی را می‌توان برای درمان خون ریزی زجاجیه و یا پرولیفراسیون حاد و پیشرفته عروقی به کار برد.
روش دوم از طریق تزریق دارو است. در این روش داروها سبب مهار بعضی فاکتور‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها میشوند که خودشان باعث به وجود آمدن رگ‌های جدید میشوند. در روش سوم درمان رتینوپاتی، توسط دستگاه‌ها و تجهیزات بسیار دقیق و حساس عمل جراحی روی شبکیه نوزاد نارس انجام میشود.
بهترین زمان برای انجام عمل لیزر چشم نوزادان نارس
رتینوپاتی از جمله بیماری‌هایی است که “زمان” موضوع مهمی در درمان آن است. از دست دادن زمان و درمان نکردن به موقع این بیماری، می‌تواند منجر به خطرات جبران ناپذیر و عوارض رتینوپاتی در نوزادان نارس، برای نوزاد شود.
در موارد شدید مشکلات شبکیه چشم، زمان طلایی برای درمان لیزری چشم نوزادان نارس، کمتر از ۷۲ ساعت تلقی میشود که باید به آن توجه زیادی داشت در غیر این صورت و عدم درمان شاهد عوارض رتینوپاتی در نوزادان نارس در نوزاد خواهیم بود.
علائم و عوارض رتینوپاتی در نوزادان نارس
- اختلالات در دید در نگاه کردن به دور
- نگه داشتن جسم در نزدیکی چشم
- نشان دادن ضعف دید
- بروز انحراف در چشم
- کاهش ناگهانی دید چشم
- تنگ کردن چشم‌ها در زمان نگاه کردن به اجسام
نقش والدین
والدین می‌توانند با مجموعه‌ای از تمرین‌ها به تکامل و تصحیح بینایی شبکیه نوزادان نارس کمک کنند. اما چگونه؟ در ادامه به برسی این موارد برای درمان عوارض رتینوپاتی در نوزادان نارس ، می‌پردازیم. قرار دادن اجسام رنگی مثل اسباب‌بازی‌هایی در زنگ‌های مختلف و متنوع در معرض دید نوزاد، یکی از این تمرین‌ها به حساب می‌آید. با این کار شما بینایی نوزاد نارس خود را تحریک کرده و روند تکامل و رشد بینایی او را بهتر می‌کنید. ۴ ماه اول برای تکامل این قسمت‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.
پیشگیری از بیماری رتینوپاتی نوزادان
هنگامی که نوزاد قبل از هفته ۳۲ بارداری به دنیا می‌آید نیازمند این است که در هفته چهارم تولد تحت معاینه چشم پزشک متخصص، قرار بگیرد. حتی اگر نوزاد مشکلات تنفسی و ریوی نداشته باشد نیز می‌بایست تحت معاینه پزشک قرار بگیرد. تمام نوزادانی که به صورت نارس به دنیا می‌آیند و وزن آن‌ها در هنگام تولد کمتر از ۲ کیلوگرم است، در صورت نیاز به بستری شدن در آی سی یو، و نیاز به اکسیژن، برای جلوگیری از عوارض رتینوپاتی در نوزادان نارس، باید معاینه دقیق چشم شوند.
طبق تشخیص چشم پزشک نوزاد باید در فواصل مختلف تعیین شده، برای چکاپ و اطمینان از سلامت چشم‌ها، دوباره تحت معاینه پزشک قرار بگیرد.
سخن آخر
دز این مقاله سعی داشتیم شمار را با بیماری رتینوپاتی نوزادان نارس و عوارض رتینوپاتی در نوزادان نارس آشنا کنیم. در صورتی که نوزاد نارسی دارید یا مشکلاتی بینایی در نوزادتان مشاهده کردید، حتماً و در اسرع وقت به متخصصین شبکیه مراجعه کنید تا جلوی خطرات احتمالی و عواقب جبران ناپذیر و عوارض رتینوپاتی در نوزادان نارس ، هرچه زودتر گرفته شود.