عوارض زردی در نوزادان
یکی از نگران کننده‌ترین موضوعات در هنگام تولد نوزاد، زردی نوزاد است. تقریباً تمام والدین حداقل یک بار برای زردی نوزادشان نگران شده‌اند. در حالی که این بیماری در حالت خفیف خیلی نگران کننده نیست و خطراتی زیادی ندارد. این بیماری مربوط به عملکرد کبد نوزاد در همان ابتدای تولد است. این عضو مهم از بدن نوزاد ممکن است در همان ابتدا عملکرد مطلوبی نداشته باشد و نتواند آن طور که باید، ماده بیلی‌روبین موجود در خون را دفع کند.
زردی یا یرقان در نوزادانی که به صورت زودهنگام به دنیا آمده و قبل از هفت ماهگی متولد می‌شوند، بیشتر دیده می‌شود. اما علائم این بیماری چگونه خود را نشان می‌دهند؟ آیا این بیماری عوارض زیادی روی بدن کودک می‌گذارد؟ راه‌های پیشگیری و درمان این بیماری چیست؟ در این مقاله به برسی جواب تمامی این سؤالات و عوارض زردی در نوزادان می‌پردازیم.
زردی یا بیماری یرقان در نوزادان تازه متولد شده چیست؟
زردی یا یرقان(Neonatal jaundice ) در پزشکی به معنای زرد شدن رنگ پوست و چشم نوزاد است. تقریباً تمامی نوزادان تازه متولد شده، درگیر بالا رفتن سطح بیلی‌روبین خون نسبت به سطح عادی می‌شوند ولی درجه این سطح متغیر است. زردی نوزادان تازه متولد شده بسیار شایع است و همانطور که گفته شد زمانی رخ می‌دهد که کودکان سطح بالایی از بیلی‌روبین را در خون خود دارند.
دلیل به وجود آمدن زردی
بیلی‌روبین رنگدانه‌ای زرد است که در زمان تجزیه شدن طبیعی سلول‌های قرمز خون به وجود می‌آید. اگر مقدار این ماده در خون از حد طبیعی فراتر رود می‌تواند باعث زرد شدن پوست و چشم نوزاد و به همراه داشتن عوارض زردی در نوزادان می‌شود. این ماده از طریق ادرار و مدفوع، یعنی از طریق کلیه‌ها و روده‌ها، دفع می‌شود. در دوره بارداری بدن ماده بیلی‌روبین اضافی جنین را از طریق جفت و کبد دفع می‌کند، اما بعد از تولد بدن نوزاد باید این ماده را به تنهایی دفع کند.
حال اگر بدن نوزاد تازه متولد شده با بیلی‌روبین فراتری نسبت به مقداری که می‌تواند تصفیه کند، رو به رو شود، گرفتار زردی می‌شود. زردی معمولاً تا یک روز بعد از تولد نوزاد نمایان می‌شود و در روز سوم یا چهارم به اوج خود می‌رسد و در ادامه بعد از یک یا دوهفته کاملاً از بین می‌رود. این رنگ زرد ابتدا در پوست صورت کودک، سپس در گردن و قفسه سینه او ظاهر می‌شود. اگر بیماری شدت بگیرد، زردی به انگشتان پا نیز می‌رسد.
زردی در چه کسانی شایع‌تر است؟
این بیماری در کسانی که ویژگی زیر را دارند شایع‌تر است:
- کسانی که درگیر بیماری خاصی مانند فیبروزکیستیک یا کم کاری تیروئید هستند.
- افراد متولد شرق آسیا
- نوزادانی که زودتر از زمان تعیین شده متولد شدند و کبد آن‌ها نابالغ است.
- نوزادان دارای خواهر یا برادری که در دوره نوزادی، گرفتار زردی بودند.
- نوزادانی که در زمان تولد خونریزی داشته‌اند. (این افراد به دلیل شکسته شدن گلبول‌های قرمز و تولید بیلی‌روبین به‌عنوان یک محصول جانبی، در معرض زردی و عوارض زردی در نوزادان قرار می‌گیرند.)
تأثیرات شیر مادر روی بیماری زردی
شیر مادر می‌تواند یکی از دلایل بروز زردی باشد. در نتیجه برای جلوگیری از زردی، برای فرزند شیر خشک تجویز می‌شود. اگر درجه زردی خیلی بالا باشد، تا زمان بهبودی کامل نوزاد برای جلوگیری از بروز عوارض زردی در نوزادان، مصرف شیر خشک به جای شیر مادر، توصیه می‌شود.در صورتی که درجه زردی خفیف باشد و کاملاً طبیعی جلوه کند، نیاز به قطع کردن شیر مادر نیست.
در این صورت مزایای شیر مادر بیشتر از خطرات و مضرات آن برای درمان نوزاد است.دلیل اینکه چرا شیر مادر باعث ایجاد زردی در کودک می‌شود هنوز مشخص نیست، اما فرضیات و نظریاتی در این باره وجود دارد. برای مثال امکان دارد که شیر مادر حاوی موادی باشد که توانایی کبد را برای تغییر شکل بیلی‌روبین کاهش می‌دهد.
علائم یرقان یا زردی چیست؟
کودکانی که گرفتار یرقان یا زردی می‌شوند ممکن است دارای علائم زیر شوند:
- زرد شدن رنگ پوست صورت و قسمت سفیدی چشم‌ها
- زرد شدن پوست گردن و قفسه سینه
- زرد شدن انگشتان دست‌ها و پاها
- خمیده شدن و برگشتن گردن به سمت عقب
- داشتن گریه‌هایی با صدای بلند
- ضعیف شدن و مکیدن ضعیف شیر
- ادراد تیره رنگ
- مدفوع با رنگ کمرنگ
بالا رفتن سطح بیلی‌روبین می‌تواند خیلی خطرناک باشد، اگر شاهد هر کدام از موارد بالا در نوزاد خود هستید قبل از نمایان شدن عوارض زردی در نوزادان، هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
عوارض زردی در نوزادان
سطح بالای بیلی‌روبین که باعث ایجاد زردی شدید می‌شود، در صورت عدم پیگیری و درمان، می‌تواند بسیار خطرناک باشد و نتایج بدی را به دنبال داشته باشد. درباره عوارض زردی در نوزادان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گرفتار شدن به انسفالوپاتی شدید بیلی‌روبین: بیلی‌روبین برای سلول های تشکیل دهنده مغز سمی است. اگر نوزادی به زردی شدید گرفتار شده باشد، خطر درگیری با بیماری انسفالوپاتی شدید بیلی‌روبین و ورود بیلی‌روبین به مغز او را تهدید می‌کند. درمان سریع این بیماری و مراجعه سریع به پزشک برای جلوگیری از عوارض زردی در نوزادان، کمک شایانی در سلامتی کودک می‌کند.
- فلج مغزی
- عقب‌ماندگی ذهنی
- مشکل در اعتدال
- ناهنجاری‌های دندانی
- فلج مغزی
- حملات صرعی
این موارد از جمله عوارض زردی در نوزادان در موارد حاد و شدید این بیماری می‌باشند. در موارد خفیف‌تر شاهد عوارض زیر می‌باشیم:
- سستی و با سختی از خواب بیدار شدن
- استفراغ
- کاهش اشتها
پیشگیری از زردی نوزادان
بهترین راه برای پیشگیری از ابتلای فرزند به بیماری زردی، تغذیه مناسب او است. نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند می‌بایست در ابتدای تولد، تا چند روز اول، ۸ الی ۱۲ بار تغذیه داشته باشند. اما نوزادانی که از شیر مادر محروم هستند و برای تغذیه از شیر خشک استفاده می‌کنند، برای پیشگیری از عوارض زردی در نوزادان باید در هفته اول، هر دو تا سه ساعت حدود ۳۰ تا ۶۰ میلی‌لیتر شیر بنوشند.
درمان عوارض زردی در نوزادان
زردی خفیف معمولاً تا زمانی که کبد نوزاد بالغ شود، خود به خود از بین می‌رود. تغذیه منظم و مکرر به نوزادان کمک می‌کند تا بیلی‌روبین را از بدن دفع کند. اگر زردی شدت یابد ممکن است نوزاد به درمان‌های جدی‌تر نیازمند باشد.
فیزیوتراپی یک روش رایج و مفید برای درمان است. در این روش از نور برای تجزیه کردن بیلی‌روبین در بدن نوزاد شما استفاده می‌شود. درروش فیزیوتراپی با نور، کودک گرفتار زردی، روی تختی مخصوص زیر نوری با طیف آبی قرار می‌گیرد. به گونه‌ای که فقط پوشک و عینک مخصوص برای محافظت دارد.
در موارد شدیدتر این بیماری، ممکن است کودک نیازمند تزریق خون باشد. این خون از فرد اهداکننده یا مراکز اهدای خون به بدن کودک تزریق می‌شود. تزریق خون باعث جایگزین شدن خون آسیب دیده نوزاد با سلول‌های قرمز سالم خون اهدا کننده و کاهش عوارض زردی در نوزادان می‌شود. با انتقال خون به نوزاد، شاهد افزایش سلول‌های قرمز و کاهش درجه بیلی‌روبین در خون نوزاد خواهیم بود.