عوارض جانبی شایع پس از واکسیناسیون
ایمن‌سازی ما را از بسیاری از بیماری‌های عفونی در امان نگه می‌دارد اما، درست مانند هر دارویی، ممکن است پس از واکسیناسیون عوارض جانبی داشته باشیم. میلیون‌ها نفر که بسیاری از آنها نوزادان و کودکان خردسال هستند بدون هیچ‌گونه عوارض جانبی هرساله واکسینه می‌شوند. شایع‌ترین عوارض جانبی ایمن‌سازی عبارت‌اند از:
- تب (یعنی دمای بیش از 38.5 درجه سانتی‌گراد)
- قرمزی، تورم و حساسیت در اطراف ناحیه‌ای که سوزن واردشده است
- نوزادان ممکن است بی‌قرار یا خواب‌آلود باشند
- گاهی اوقات، یک توده کوچک و سفت (ندول) در محل تزریق ممکن است برای چند هفته یا چند ماه باقی بماند. این نباید نگران‌کننده باشد و نیازی به درمان ندارد.
برنامه واکسیناسیون دوران نوزادی چگونه است؟
عوارض جانبی نادر یا بسیار نادر ایمن‌سازی
احتمال بسیار کمی برای تجربه یک واکنش جدی پس از ایمن‌سازی وجود دارد. یک واکنش جدی یک علامت یا علامت ناخواسته و غیرمنتظره است که با ایمن‌سازی همراه است. به همین دلیل است که به شما توصیه می‌شود در صورت نیاز به درمان بیشتر، حداقل 15 دقیقه پس از دریافت واکسن در کلینیک یا جراحی پزشکی بمانید. نمونه‌هایی از واکنش‌های غیرمعمول یا نادر عبارت‌اند از:
- آنافیلاکسی – یک واکنش آلرژیک فوری. این بسیار چشمگیر اما نادر است (کمتر از یک‌میلیون نفر پس از واکسیناسیون دچار آنافیلاکسی می‌شوند) و در صورت درمان سریع کاملاً برگشت‌پذیر است.
- تشنج تب – این تشنج معمولاً یک یا 2 دقیقه طول می‌کشد که می‌تواند ترسناک باشد و معمولاً آسیب دائمی ایجاد نمی‌کند یا اثرات پایداری ندارد و زمانی ایجاد می‌شود که تب کودک به‌سرعت بالا می‌رود.
- انسداد روده (انواژیناسیون) – این در 7 روز پس از اولین و دومین دوز واکسن روتاویروس رخ می‌دهد. این‌یک عارضه جانبی نادر برای حدود 1 در 17000 نوزاد است.
تمام علائم ذکرشده معمولاً در عرض چند روز از بین می‌روند و نیازی به انجام کاری برای آنها نیست. گاهی ممکن است کودک شما تب کند. اگر هنوز از واکنش کودک خود به هرگونه ایمن‌سازی راضی نیستید، با پرستار یا پزشک عمومی خود صحبت و مشورت کنید تا آرامش خاطر و اطمینان لازم را کسب نموده تا بتوانید در بهبود کودک خود تلاش نمایید.
اگر کودک شما تب کرد (درجه حرارت بالا) چه باید کرد؟
اگر کودک شما بعد از واکسیناسیون دچار تب (درجه حرارت بالا) شد، او را خنک نگه‌دارید، اطمینان حاصل کنید که آنها لایه‌های زیادی از لباس یا پتو ندارند و سعی نمایید نوشیدنی‌های اضافی (اگر شیر می‌دهید، ممکن است کودکتان بیشتر شیر بخواهد) به او بدهید. شما همچنین میتوانید به آنها پاراستامول بدهید تا دمای آنها کاهش یابد. درباره داروهای کودکان بیشتر بخوانید. اگر:
- کودک شما کمتر از 3 ماه سن دارد و دمای آن 38 درجه سانتی‌گراد یا بالاتر است، یا فکر می‌کنید دمای آن بالا است.
- کودک شما 3 تا 6 ماهه است و دمای آن 39 درجه سانتی‌گراد یا بالاتر است، یا فکر می‌کنید دمای آن بالا است.
- شما نگران کودک خود هستید.
اگر کودک شما بیش‌ازحد معمول گریه می‌کند یا در ناحیه دست یا پایی که واکسن تزریق‌شده است درد دارد:
- فرزندتان را در آغوش بگیرید تا آرام شود.
- یکپارچه خنک روی دست یا پایی که واکسن در آن نقطه زده‌شده است قرار دهید.
- به کودکتان دارو بدهید تا راحت شود و احساس آرامش او بازگردد، همچنین سبب می‌شود او زودتر آرام شود.
اگر کودک شما عارضه جانبی جدی داشت چه باید کرد؟
اگر کودک شما خیلی ناخوشایند است یا به هر طریقی نگران سلامتی او پس از واکسیناسیون هستید، به پزشک مراجعه کنید. اگر کودک شما پس از واکسیناسیون، دچار تناسب‌اندام یا هر مشکل جدی پزشکی شد، فوراً با پزشک عمومی تماس بگیرید. تشنج‌ها می‌توانند بسیار نگران‌کننده به نظر برسند، اما نوزادان معمولاً به‌سرعت از آنها بهبود می‌یابند.
تشخیص نحوه تأثیر واکسن
تشخیص اینکه آیا واکسن باعث واکنش شده است یا اینکه علت آن چیز دیگری بوده است، اغلب دشوار است. به‌عنوان‌مثال، اگر بلافاصله پس از واکسیناسیون دچار کهیر (یک واکنش آلرژیک) شدید، احتمال اینکه در روز بعد توسط واکسن ایجاد شود، بیشتر است. رویدادهای نادر مانند سندرم گیلن باره (GBS)، نوعی از فلج که معمولاً برطرف می‌شود، تصور می‌شود که با برخی از واکسن‌ها مانند آنفولانزا و شاید با کزاز مرتبط باشد.
این وقایع ممکن است در یک‌میلیون‌نفری که واکسن را دریافت می‌کنند رخ دهد. بیشتر این وقایع به دنبال عفونت با ویروس‌ها یا باکتری‌ها رخ می‌دهد و ارتباطی به واکسن تزریق‌شده ندارد. به‌عنوان‌مثال، خطر GBS بعد از عفونت آنفولانزا حدود 17 برابر بیشتر از پس از واکسیناسیون آنفولانزا است. این واکسن هنوز از خطر بیماری ایمن‌تر است.
دلداری دادن به نوزادتان
طبیعی است که کودک شما تا 48 ساعت پس از تزریق ناراحت باشد. برای کمک به آرامش کودک خود میتوانید: 1. آنها را در آغوش بگیرید 2. به آنها نوشیدنی‌های خنک اضافی بدهید 3. آنها را برای قدم زدن در هوای تازه ببرید 4. اگر محل تزریق قرمز، متورم یا حساس است، یکپارچه سرد تمیز را برای حدود 5 تا 10 دقیقه روی آن ناحیه قرار دهید این ممکن است به آرام کردن کودک شما کمک کند.
در ادامه به بررسی جزئی و دقیق‌تر در ارتباط با عوارض شایع موجود دریکی از مهم‌ترین واکسن‌های تزریقی موجود کشور یعنی MMR می‌پردازیم. MMR از 3 واکسن مختلف (سرخک، اوریون و سرخجه) تشکیل‌شده است که عوارض آن می‌تواند در زمان‌های مختلف پس از تزریق واکنش ایجاد کند و باعث آزار و اذیت فرزند شما شود.
عوارض بعد از 6 تا 10 روز
پس از 6 تا 10 روز واکسن سرخک شروع به کار می‌کند و ممکن است باعث ایجاد موارد زیر شود:
- تب
- بثورات سرخک مانند
- از دست دادن اشتها
عوارض جانبی در 12 تا 14 روز و همچنین در 2 تا 3 هفته
در حدود 2 تا 3 هفته پس از تزریق، واکسن اوریون ممکن است علائمی شبیه اوریون (تب و تورم غدد) در برخی از کودکان ایجاد کند. معمولاً حدود 12 تا 14 روز پس از تزریق، واکسن سرخجه ممکن است باعث ایجاد بثورات مختصر و کمی افزایش دما شود. در موارد نادر، بثورات پوستی نیز ممکن است تا 6 هفته بعد رخ دهد.
آیا انتخاب واکسن درست است؟
برخی از افراد به دلیل نگرانی در مورد خطر عوارض جانبی احتمالی، ایمن‌سازی نمی‌کنند. اما انتخاب نکردن ایمن‌سازی، انتخاب پرخطرتر است. خطرات ناشی از بیماری‌هایی که واکسن‌ها از آنها پیشگیری می‌کند بسیار بیشتر از خطر عوارض جانبی واکسن است. به‌طورکلی، حذف واکسن ایده خوبی نیست. این می‌تواند کودک شمارا در برابر بیماری‌های بالقوه جدی آسیب‌پذیر کند که در غیر این صورت می‌توان از آنها اجتناب کرد.
این را در نظر بگیرید:
برای برخی از کودکان ازجمله آن‌هایی که به دلایل پزشکی (مانند درمان سرطان) نمی‌توانند واکسن‌های خاصی را دریافت کنند تنها محافظت در برابر بیماری‌های قابل‌پیشگیری با واکسن، مصونیت افراد اطرافشان است. اگر در مورد واکسن‌های خاصی تردید دارید، نگرانی‌های خود را با پزشک فرزندتان در میان بگذارید. اگر کودک از برنامه استاندارد واکسن عقب افتاد، از پزشک در مورد واکسیناسیون‌های بعدی سؤال کنید.