اختلالات گوارشی هر بیماری مرتبط با اندام‌های دستگاه گوارش از جمله گلو، معده و روده را شامل می‌شوند. این بیماری‌ها طیف‌های حاد تا مزمن را در خود جای‌داده‌اند و ممکن است کوتاه‌مدت یا بلندمدت باشند. بیماری‌های دستگاه گوارش ممکن است شامل تشخیص‌های مزمن مانند بیماری کرون یا سندرم روده تحریک پذیر (IBS) باشند و در برخی موارد ممکن است به درمان تخصصی طولانی‌مدت نیاز داشته باشد.
انواع مختلفی از بیماری‌های گوارشی وجود دارند، از جمله گاستروانتریت ویروسی، مسمومیت غذایی و حتی یبوست. در این مقاله، در مورد برخی از شایع‌ترین بیماری‌های گوارشی که در جامعه می‌بینید، اطلاعات بیشتری کسب خواهید کرد.
اختلالات گوارشی چگونه درمان می‌شوند؟
اختلالات گوارشی شامل طیف وسیعی از بیماری‌ها و مشکلات گوارشی می‌شوند. دستگاه گوارش ما نیز شامل چندین اندام و ضمائم متصل به این اندام‌ها است. دستگاه گوارش برای انجام صحیح وظایف خود وابسته به دستگاه‌های دیگر بدن است. سیستم عصبی و سیستم گردش خون از مهم‌ترین سیستم‌هایی هستند که اختلال در آنها می‌تواند تأثیر مستقیم بر سیستم گوارشی ما بگذارد.
این ارتباط تنگاتنگ سیستم گوارشی با دیگر سیستم‌های بدن باعث می‌شود که علل اختلال‌های گوارشی متنوع باشند و راه‌های درمان نیز باتوجه‌به علل اختلال متنوع‌اند. در چنین وضعیتی پزشکان باتوجه‌به علائم بیماری در پی علت بیماری می‌گردند تا باتوجه‌به علت بیماری روش درمانی مناسب را در پیش بگیرند.
علائم اختلالات گوارشی
بیشتر علائم بیماری‌های گوارشی به‌راحتی قابل‌تشخیص هستند. اختلالات گوارشی اغلب با ناراحتی شکمی و حالت تهوع شروع می‌شود و سپس علائم ممکن است بسته به بیماری خاص شما متفاوت باشد. اختلالات یا عفونت‌های دستگاه گوارش ممکن است شامل موارد زیر باشد:
سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
سندرم روده تحریک‌پذیر (که کولون اسپاستیک، کولون تحریک‌پذیر، IBS یا معده عصبی نیز نامیده می‌شود) یک وضعیت عملکردی است که در آن عضلات روده شما بیشتر یا کمتر از حالت عادی منقبض می‌شوند. برخی از غذاها، داروها و استرس عاطفی برخی از عواملی هستند که می‌توانند باعث تحریک IBS شوند.
علائم اختلالات گوارشی IBS
علائم IBS عبارتند از:
- درد و گرفتگی شکم
- گاز اضافی در لوله‌های گوارشی
- نفخ
- تغییرات غیرمعمول در عادات اجابت مزاج
- یبوست یا اسهال
درمان اختلالات گوارشی IBS
شما می‌توانید IBS را در خانه درمان کنید:
- اجتناب از کافئین بیش از حد
- افزایش فیبر در رژیم غذایی
- نظارت بر اینکه کدام غذاها باعث تحریک IBS شما می‌شود (و اجتناب از این غذاها)
- به حداقل رساندن استرس یا یادگیری روش‌های مختلف برای مقابله با استرس
- مصرف داروهایی که توسط ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما تجویز شده است
- جلوگیری از کم‌آبی بدن، و آبرسانی مناسب در طول روز
- استراحت و خواب باکیفیت مناسب
گاستروانتریت ویروسی (“آنفولانزای معده”)
گاستروانتریت ویروسی یکی از اختلالات گوارشی است که معمولاً به آن “آنفولانزای معده” می‌گویند – اما در واقع آنفولانزا نیست. در آنفولانزای واقعی، ویروس بر سیستم تنفسی شما تأثیر می‌گذارد. در عوض، گاستروانتریت ویروسی عفونتی است که روده شما را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. شما می‌توانید با تماس با فردی که قبلاً این بیماری را داشته یا با خوردن غذا یا آبی که به ویروس‌هایی مانند نوروویروس‌ها آلوده شده است، به این بیماری مبتلا شوید.
علائم گاستروانتریت ممکن است چندین روز طول بکشد تا ظاهر شوند، اگرچه معمولاً بیش از یک یا دو روز باقی نمی‌مانند. علائم نوروویروس می‌تواند یک تا سه روز طول بکشد. در موارد استثنا ممکن است مبتلایان به بیماری روتاویروس که علائم آن تا ۹ روز طول می‌کشد مبتلا شوند. علائم عبارتند از:
- استفراغ
- اسهال آبکی
- گرفتگی
- تب کم
- حالت تهوع
مسمومیت غذایی
مسمومیت غذایی یکی از اختلالات گوارشی است که زمانی رخ می‌دهد که غذایی آلوده به یک ارگانیسم عفونی مانند سالمونلا، لیستریا یا E.coli را بخورید. این حالت ممکن است زمانی رخ دهد که غذای پخته نشده یا ناسالم مصرف شود. علائم معمولاً ۸ تا ۱۲ ساعت پس از خوردن غذا ظاهر می‌شوند و می‌توانند یک تا دو روز ادامه داشته باشند. مسمومیت غذایی با گرفتگی شکم شروع می‌شود. علائم دیگر عبارتند از:
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- تب
- گرفتگی عضلات
عفونت‌های دستگاه گوارش
یکی دیگر از اختلالات گوارشی عفونت‌های دستگاه گوارش است که می‌توانند توسط ویروس‌ها، باکتری‌ها یا انگل‌هایی که در دستگاه گوارش شما مستقر هستند، ایجاد شوند. عفونت‌های ویروسی و باکتریایی معمولاً ظرف چند روز برطرف می‌شوند، درحالی‌که عفونت‌های انگلی معمولاً برای رفع‌شدن، نیاز به درمان پزشکی دارند. علائم عبارتند از:
- اسهال
- ناراحتی شکمی
- استفراغ
افراد مبتلا به انگل‌ها، به‌ویژه کرم‌های سوزنی (شایع در میان کودکان مدرسه‌ای) ممکن است دچار مشکل در خواب، بی‌قراری و خارش در اطراف محل عفونت شوند.
یبوست
یبوست یکی از اختلالات گوارشی رایج است، معمولاً موقتی است و اغلب نتیجه کم‌تحرکی، خوردن یا نوشیدن مقدار زیادی محصولات لبنی یا نداشتن فیبر یا آب کافی در رژیم غذایی شماست. یبوست ممکن است ظرف چند روز خودبه‌خود برطرف شود. علائم عبارتند از:
- مشکل در حرکات روده
- نفخ
بیماری صبحگاهی
بسیاری از زنان باردار از حالت تهوع صبحگاهی رنج می‌برند که (علی‌رغم نامش) ممکن است در هر زمانی از روز بروز کند. حالت تهوع صبحگاهی که معمولاً در سه‌ماهه اول بارداری رخ می‌دهد، یک “بیماری” واقعی نیست، بلکه نتیجه نوسانات هورمونی در بدن یک زن است. علائم عبارتند از:
- حالت تهوع
- استفراغ
تشخیص اختلالات گوارشی
ازآنجایی‌که بسیاری از تشخیص‌ها تحت بیماری‌های دستگاه گوارش قرار می‌گیرند، پزشک شما ممکن است در مورد علائم و فعالیت‌های اخیر شما، از جمله موارد مربوط به دستگاه دیگر بدن شما، از شما بپرسد تا در تشخیص کمک کند.
بیماران ممکن است برای اختلالات گوارشی مزمن به متخصص گوارش ارجاع داده شوند. متخصصان ممکن است بتوانند به بیمار کمک کنند تا نحوه تنظیم سبک زندگی، رژیم غذایی، داروها یا مدیریت علائم مداوم خود را تعیین کند. در مواردی که ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما به اختلالات گوارشی زمینه‌ای جدی مشکوک است، ممکن است ارجاع فوری به بخش اورژانس نیز ضروری باشد.
درمان اختلال گوارشی
همان‌طور که گفتیم اگرچه درمان‌های خاص بسته به تشخیص متفاوت است؛ اما مراقبت‌های کلی از مشکلات معده یا گوارشی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- استراحت و نوشیدن مایعات فراوان
- پیروی از رژیم غذایی BRAT – موز، برنج، سس سیب و نان تست؛ هضم همه این‌ها برای معده آسان هستند و برای بهبود فعالیت معده مفید هستند. درعین‌حال، از مصرف بیش از حد غذاهایی مانند لبنیات، چربی و ادویه‌جات پرهیز کنید، زیرا می‌توانند دستگاه گوارش شما را دچار مشکل کنند.
- مصرف داروهای بدون نسخه برای کاهش علائم (مثلاً داروهای ملیّن برای درمان یبوست)
- پس از معاینه توسط یک پزشک، می‌توان داروهایی را برای کنترل علائمی مانند حالت تهوع برای ایجاد آرامش و کمک به توانایی آبرسانی مجدد تجویز کرد. در صورت لزوم، داروهای ضد تهوع و هیدراتاسیون نیز ممکن است برای بیمار تجویز شود.
- دستگاه گوارش شما مملو از انواع مختلف باکتری‌ها است. ممکن است فکر کنید که این چیز بدی است، اما بیشتر باکتری‌های روده شما مفید هستند. آنها سموم را تجزیه می‌کنند و به بدن شما کمک می‌کنند تا برخی ویتامین‌ها را بسازد و در حفظ سلامت شما نقش دارند.
زمانی که شما مقدار زیادی از انواع باکتری‌ها را دارید، ممکن است به بیماری مبتلا شوید یا علائم ناخوشایندی داشته باشید. پروبیوتیک‌ها مانند باکتری‌های سالم در بدن شما هستند. خوردن غذاهای حاوی پروبیوتیک‌ها یا مصرف مکمل‌های پروبیوتیک می‌تواند به حفظ تعادل باکتری‌های خوب و بد در بدن شما کمک کند.
سخن نهایی
همان‌طور که گفتیم اختلالات گوارشی متنوع‌اند و ما در این مقاله توانستیم تنها بخشی از این بیماری‌ها را بررسی کنیم. باید در نظر داشته باشید که تأثیر بیماری‌های دستگاه گوارشی بر دیگر دستگاه‌های بدن دوسویه است و می‌توانند کیفیت زندگی فرد را تحت‌تأثیر قرار دهند؛ ازاین‌رو پیگیری و درمان اختلالات گوارشی بسیار حائز اهمیت است و در صورت وقوع حتما به پزشک مراجعه کنید.