تغذیه مناسب رفلاکس گوارشی در کودکان
به طور کلی تغذیه مناسب و سبک زندگی سالم نقش مهمی در روند بهبود رفلاکس گوارشی دارند. یک سبک زندگی و رژیم غذایی سالم که برای برنامه غذایی یا ترجیحات غذایی کودکان تنظیم میشود، برای درمان طولانی مدت رفلاکس یا همان GERD مهم است. بنا براین در ادامه به بررسی تغذیه مناسب رفلاکس گوارشی در کودکان می‌پردازیم.
رفلاکس معده (گوارشی) چیست؟
مری لوله ارتباطی دهان با معده است که غذا را از دهان به معده می‌برد، حال اگر محتویات معده نیز به مری برگردد به آن رفلاکس می‌گویند. چه در بزرگسالان و چه در کودکان امکان رفلاکس وجود دارد. این اتفاق بین نوزادان نیز شایع می‌باشد که اگر ادامه‌دار باشد باعث ایجاد مشکلات بیشتر شده و در غیر این صورت با گذشت زمان برطرف خواهد شد.
همانطور گفتیم اگر رفلاکس یعنی برگرداندن غذا از معده به مری جدی‌تر و ادامه‌دار باشد مشکلی جدی‌تر یا همان بیماری رفلاکسGERD رخ می‌دهد. علل بیماری رفلاکس نیز در کودکان بزرگتر تقریبا شبیه به بزرگسالان می‌باشد که شامل عواملی مثل پرخوری، چاقی، مصرف دارو‌های خاص، خوردن کافئین و غذاهای چرب و سرخ شده می‌باشد.
علل رفلاکس معده در کودکان
روند هضم غذا در بدن از دهان ما شروع میشود یعنی‌جایی که غذا جویده و سپس با بزاق دهان مخلوط میشود. با بلعیدن غذا وارد مری شده تا غذا را به معده برساند این اتفاق نیز برای هضم بیشتر غذا صورت می‌گیرد، در انتهای تحتانی مری که به معده می‌رسد توسط حلقه‌ای به نام اسفنکتر مری تحتانی LEC محاصره شده است.
اسفنکتر یا LEC محکم بسته میشود تا مواد غذایی به معده منتقل شود، با بسته شدن این قسمت از هرگونه بازگشت مواد یا اسیدی به مری جلوگیری میشود. با این وجود ممکن است که LCD بسته نشود یا به درستی کار نکند. یا ممکن است به طور ضعیفی باز و بسته شود که سبب برگشتن غذا و محتویات معده به مری میشود. به این وضعیت رفلاکس معده (گوارشی) می‌گویند.
علائم رایج رفلاکس در کودکان
علائم رفلاکس بین کودکان نیز متفاوت است، همچنین این علائم نیز بین کودکان با بزرگسالان متفاوت می‌باشد. به چند تا از علائم متداول رفلاکس در کودکان اشاره می‌کنیم و با این توجه در ادامه به بیان اهمیت تغذیه مناسب رفلاکس گوارشی در کودکان می‌پردازیم.
علائم متدوال رفلاکس:
دل درد، سرفه کردن در شب، ثابت ماندن وزن و عدم افزایش آن، احساس خفگی و سکسکه کردن، مشکل در بلع غذا، استفراغ و تف بعد از غذا خوردن، خس خس سینه یا از علائم آسم و همچنین سرفه خشک در کودکان زیر ۱۲، امتناع از خوردن غذا، احساس سوزش معده و سر دل بعد از خوردن غذا و امکان شدیدتر شدن آن در شب.
خطرات و مشکلات رفلاکس در کودکان
معمولا نوزادانی که دچار رفلاکس گوارشی هستند در سن یک یا دوسالگی از آن خلاص می‌شوند. کودکانی که دچار بیماری‌های رشدی یا عصبی هستند دارای علائم شدیدتر و پایدار‌تری نیز هستند، در این صورت رفلاکس ثابت معده به مری می‌تواند منجر به عوارض زیرمی‌شود:
مشکلات تنفسی، مشکل ازوفاژیت که منجر به قرمزی و تحریک مری میشود، خونریزی مری، بافت اسکار درون مری که بلعیدن را سخت و مشکل می‌کند، پنومونی، حملات پی در پی آسم.از آنجایی هم که عوارض گفته شدن خوردن و بلعیدن غذا را سخت می‌کند و نیز می‌تواند با تغذیه مناسب کودک تداخل پیدا کرده و بر افزایش وزن او نیز موثر باشد.
تغذیه مناسب رفلاکس گوارشی در کودکان
از جایی که در علائم رفلاکس در کودکان شبیه افراد بالغ نیز می‌باشد، رعایت تغذیه مناسب رفلاکس گوارشی در کودکان می‌تواند علائم بیماری را کاهش داده و به درمان آن نیز کمک کند. بچه‌های بزرگتر همچنین با پرهیز از نوشیدنی‌ها و غذاهایی که در ایجاد رفلاکس موثر هستند از این بیماری بهبود یابند. در ادامه به برخی از این بیماری‌ها که باعث تشدید رفلاکس شده و باید از آن بپرهیزید اشاره می‌کنیم.
مواردی موثر در تشدید رفلاکس یا ایجاد علائم آن: مرکبات، شکلات، خوراکی‌ها و غذاهای کافئین‌دار، غذاهای سرخ شده و چرب، سیر و پیاز، غذاهای ادویه‌دار و غذاهای تند، خوراکی یا غذاهای حاوی گوجه فرنگی، نعناع تند. همچنین پزشکان در رابطه با کودکان بزرگتری که شب رفلاکس آنها شدیدتر میشود پیشنهاداتی در رابطه با‌خوابیدن یا‌نحوه خوابیدن آنها دارند.
برای مثال می‌توان به بالا آوردن (سر تخت) به اندازه ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر که یکی از این توصیه‌ها می‌باشد اشاره کرد. البته باید به این نکته اشاره کرد که توصیه مذکور برای کودکان زیر یک سال مناسب نیست، کودکان زیر یک سال نیز باید در سطح صاف و سفت بخوابند.
در مورد تغذیه مناسب برای کودکان رفلاکسی بزرگتر هم گنجاندن یک سری غذاها در برنامه غذایی آنها می‌تواند به کاهش رفلاکس آنها نیز کمک کند. البته به طور کلی باید به این موضوع توجه داشته باشید که برنامه غذایی هر فردی متناسب با شرایط مختص خودش متفاوت است. در واقع هیچکدام از این غذاها رفلاکس را به طور کامل درمان نمی‌کند بلکه فقط در کاهش علائم آن موثر است که می‌توان آنها را به عنوان تغذیه مناسب رفلاکس گوارشی در کودکان معرفی کرد:
سبزیجات:
سبزیجات به دلیل داشتن قند و چربی کم برای تسکین علائم رفلاکس موثر می‌باشند. بعضی از این سبزیجات موثر در کاهش رفلاکس عبارتند از لوبیا سبز، مارچوبه، کلم بروکلی، گل کلم، سبزیجات برگ‌دار، سیب‌زمینی، هویچ، خیار، کرفس، چغندر معرفی کرد.
بلغورجو دو سر:
بلغور جو دو سر از بهترین گزینه‌هایی است که کودکان رفلاکسی برای صبحانه می‌توانند بخورند، این صبحانه فیبر دار می‌تواند از موارد موثر کاهش علائم رفلاکس باشد، از دیگر گزینه‌های فیبر دار می‌توان به نان‌های سبوس‌دار و برنج سبوس‌دار اشاره کرد.
میوه‌های غیراسیدی:
انواع میوه‌های غیر اسیدی هم از موارد موثر کاهش رفلاکس هستند، از بهترین گزینه های میوه غیر اسیدی می‌توان به خربزه، سیب، گلابی و موز اشاره کرد. سفیده تخم‌مرغ : بر خلاف اینکه زرده تخم مرغ به دلیل چربی زیاد برای رفلاکس گوارشی خوب نیست و باعث افزایش آن میشود سفیده تخم‌مرغ باعث کاهش علائم رفلاکس است و صبحانه‌های مناسب برای کودکان می‌باشد.
چربی‌های سالم:
برای کاهش بیماری مصرف چربی‌های غیر اشباع از چربی‌های اشباع‌شده خیلی بهتر است، از جمله این چربی‌های سالمی که می‌توانند در صبحانه کودکان برای کاهش رفلاکس گوارشی یا معده آنها موثر باشد عبارتند از گردو، بذر کتان، روغن زیتون، آفتابگردان، آووکادو و… .
غذاهای دریایی و گوشت و مواد بدون چربی:
منظور از گوشت بدون چربی مثل مرغ، ماهی و غذاهایی دریایی نیز از غذاهای موثر و سالم برای کاهش رفلاکس در کودکان باشند.
زنجبیل:
زنجبیل از جمله مواردی است که به دلیل خاصیت صد التهابی که دارد برای درمان سوزش سر دل و سایر بیماری‌های گوارشی موثر باشد.می‌توانید زنجبیل را با نوشیدنی‌های مختلف از جمله چایی مخلوط کرده و میل کنید.
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
در صورتی که کودک شما با وجود رفلاکس شاد و سالم باشد و افزایش وزن هم داشته باشد نیازی به مراجعه به پزشک نیست. اما درصورتی که کودک شما دارای یک سری عوارض و علائمی باشد باید هرچه سریع تر به پزشک مراجعه بکنید. چند نمونه از این عوامل عبارتند از: گریه شدید کودک، کاهش وزن، ادامه دار شدن رفلاکس حتی تا یک سال، وجود خون در مدفوع او، استفراغ شدید و مکرر در ۲۴ سالت، ووجود سرفه و خس خس در‌کودک و خیلی موارد دیگر.
سخن آخر
تغذیه کودکانی که مبتلا به رفلاکس گوارشی‌هستند وابسته به سن و شدت بیماری متفاوت است. با توجه به مواردی که ذکر شد و جای دادن آنها در برنامه غذایی کودکان و تغییر غذا دادن و رفتارهای آنها می‌توان این بیماری را کاهش داد. البته رفلاکس یک بیماری شایع در بین نوزادان و کودکان است که قابل بهبود نیز می‌باشد، با این وجود اگر درباره رفلاکس کودک یا نوزاد خود نگران هستید می‌توانید با پزشک مشورت بکنید.