روش‌های بهبود رفلاکس معده
رفلاکس معده به مری به معنی عبور محتویات معده (غذا یا اسید) به مری با یا بدون برگشت یا استفراغ می‌باشد. این یک فرآیند فیزیولوژیکی طبیعی است که در طول روز در نوزادان و کمتر در کودکان و نوجوانان رخ می‌دهد. بیماری رفلاکس معده به مری(GERD) یک اختلال گوارشی است که علائم دردسرساز ایجاد می‌کند یا منجر به عوارض پزشکی میشود.
دکتر آویشن محمدی، متخصص کودکان و فوق تخصص نوزادان، با تجربه‌ی کافی در تشخیص و درمان این‌گونه اختلالات کودکان روش‌های بهبود رفلاکس معده را به والدین آموزش می‌دهد تا از عوارض آن جلوگیری گردد. در این مقاله به توضیح رفلاکس معده در کودکان، علائم، علل، تشخیص و درمان آن می‌پردازیم.
رفلاکس معده در کودکان
رفلاکس معده به مری زمانی رخ می‌دهد که اسید معده در حین یا بعد از غذا به مری برگشته و باعث درد یا علائم دیگر شود. مری ساختمان میان‌خالی است که دهان را به معده متصل می‌نماید. دریچه‌ی پایین مری باز میشود تا غذا پایین بیاید و برای جلوگیری از بالاآمدن اسید بسته میشود.
هنگامی که این دریچه در زمان نامناسبی باز یا بسته میشود، ممکن است علائم رفلاکس ایجاد گردند. هنگامی که کودک دچار برگشت (نشخوار) شده یا استفراغ می‌کند، احتمالاً رفلاکس معده به مری (GER) را نشان می‌دهد که در نوزادان شایع است و معمولاً علائم دیگری ایجاد نمی‌کند.
در نوزادان، اختلال رفلاکس معده به مری (GERD) شکل کمتر شایع و جدی‌تری از برگشت است. کودکان و نوجوانان در صورت بروز علائم و تجربه سایر عوارض ممکن است مبتلا به اختلال رفلاکس معده به مری تشخیص داده شوند. طبق گفته‌ی مراکز کودکان، عوارض بالقوه‌ی اختلال رفلاکس معده به مری شامل مشکلات تنفسی، مشکل در افزایش وزن و التهاب مری یا ازوفاژیت است.
رفلاکس معده در نوزادان چگونه درمان میشود؟
علائم رفلاکس معده در کودکان
علائم اختلال رفلاکس معده به مری کودکان جدی‌تر از معده‌درد یا عمل نادر نشخوار است. زمانی اختلال رفلاکس را در نوزادان مطرح می‌کنیم که علایم زیر وجود داشته باشند:
عدم افزایش وزن در نتیجه‌ی امتناع از غذاخوردن؛
تجربه‌ی مشکلات تنفسی؛
شروع با استفراغ در 6 ماهگی یا بالاتر؛
ناراحتی یا درد بعد از غذاخوردن
اختلال رفلاکس مری به معده ممکن است در کودکان و نوجوانان بزرگتر وجود داشته باشد، اگر علایم زیر دیده شوند:
درد یا سوزش در قسمت بالایی قفسه‌ی سینه که به آن سوزش سر دل می‌گویند؛
درد یا ناراحتی هنگام بلع؛
سرفه، خس‌خس، یا گرفتگی صدا به‌طور مکرر؛
آروغ‌زدن بیش از حد؛
حالت تهوع مکرر؛
طعم اسید معده در گلو؛
احساس گیرکردن غذا در گلو؛
تشدید درد هنگام درازکشیدن؛
مواجهه‌ی طولانی‌مدت پوشش مری با اسید معده می‌تواند منجر به بیماری پیش‌سرطانی مری بارت شود. اگر این بیماری به طور مؤثر کنترل نگردد، حتی می‌تواند به سرطان مری بانجامد، اگرچه این امر در کودکان نادر است.
علل رفلاکس معده در کودکان
محققان همیشه دقیقاً مطمئن نیستند که چه چیزی باعث اختلال معده به مری در کودکان میشود. با این‌حال، عوامل متعددی ممکن است دخیل باشند، از جمله:
مدت ماندن مری در داخل شکم
زاویه‌ی هیس که زاویه‌ی برخورد معده و مری است
وضعیت ماهیچه‌های انتهای تحتانی مری
نیشگون‌گرفتن الیاف دیافراگم
برخی از کودکان همچنین ممکن است دریچه‌های ضعیفی داشته باشند که به ویژه به غذاها و نوشیدنی‌های خاص حساس هستند یا التهاب مری که باعث این مشکل میشود. روش‌های بهبود رفلاکس معده برای رفلاکس با هرگونه علتی اثرگذار است.
تشخیص رفلاکس معده در کودکان
تشخیص رفلاکس معده و اختلال رفلاکس بر اساس شرح حال و معاینه‌ي فیزیکی است. آزمایشات اغلب برای تشخیص رفلاکس معده در نوزادان یا کودکان بزرگتر که علائم خفیفی مانند برگشت مکرر (در نوزادان) و سوزش سردل (در کودکان بزرگتر) دارند، لازم نیست. با این‌حال، اگر علائم پیچیده‌تر باشد، می‌توان آزمایش‌های مختلفی را انجام داد شامل:
مطالعه‌ی باریم
پروب pH مری یا پروب امپدانس
اسکن تخلیه‌ی معده
آندوسکوپی فوقانی
سونوگرافی شکم
مطالعه‌ی باریم رایج‌ترین آزمایش است. کودک باریم را می‌بلعد، باریم مایعی است که هنگام عکسبرداری با اشعه‌ی ایکس، دستگاه گوارش را مشخص می‌کند. اگرچه این آزمایش می‌تواند به پزشک در تشخیص رفلاکس معده به مری کمک کند، اما مهم‌تر از آن به پزشک کمک می‌کند تا برخی از علل احتمالی رفلاکس را شناسایی کند.
درمان رفلاکس معده در کودکان
در نوزادان، بیشتر نارسایی‌ها تا 12 ماهگی برطرف میشود و نیازی به درمان ندارد. روش‌های بهبود رفلاکس معده در شیرخواران شامل موارد زیر است:
تغییر وضعیت بدن در هنگام بیداری
تغذیه با حجم کمتر
مواد غلیظ‌کننده (مانند غلات برنج)
شیرخشک ضد تهوع
شیرخشک‌های هیدرولیزشده یا اسیدآمینه
حذف شیر گاو و تخم مرغ
درمان اختلال رفلاکس معده به مری در کودکان به شدت بیماری بستگی دارد. پزشکان تقریباً همیشه به والدین، کودکان و نوجوانان توصیه می‌کنند تا با تغییرات ساده در سبک زندگی شروع کنند. مثلا:
وعده‌های غذایی کوچک‌تر با دفعات بیشتر میل شوند و از خوردن دو تا سه ساعت قبل از خواب اجتناب گردد.
در صورت لزوم برای کاهش وزن اقدام شود.
از غذاهای تند، غذاهای پرچرب و میوه‌ها و سبزیجات اسیدی که می‌توانند معده را تحریک کنند، خودداری گردد.
از نوشیدنی‌های گازدار، الکل و دود تنباکو خودداری شود.
هنگام خواب سر بالا قرار گیرد.
از خوردن وعده‌های غذایی حجیم قبل از فعالیت‌های شدید، بازی‌های ورزشی یا در زمان استرس خودداری شود.
از پوشیدن لباس‌های تنگ خودداری گردد.
پزشک کودک شما ممکن است به‌عنوان یکی از روش‌های بهبود رفلاکس معده، داروهایی را توصیه کند که به کاهش میزان اسید تولیدشده در معده کمک نماید. این داروها عبارتند از:
آنتی‌اسیدها
مسدود‌کننده‌های هیستامین-2 که اسید معده را کاهش می‌دهند، مانند فاموتیدین
مهارکننده‌های پمپ پروتون که اسید را مسدود می‌کنند، مانند اومپرازول، پنتوپرازول
در مورد شروع استفاده از این داروها در کودکان خردسال بحث‌هایی وجود دارد. هنوز مشخص نیست که اثرات طولانی‌مدت این داروها ممکن است چه باشد. تمرکز روی اصلاح سبک زندگی فرزند گزینه‌ی مناسب‌تری است. برخی از والدین احساس می‌کنند که داروهای گیاهی ممکن است مفید باشند، اما اثربخشی درمان‌ها ثابت نشده و عواقب طولانی‌مدت مصرف آن‌ها برای کودکان ناشناخته است.
پزشکان به ندرت جراحی را به عنوان درمانی برای اختلال معده به مری در کودکان در نظر می‌گیرند. آن‌ها معمولاً آن را برای درمان مواردی که نمی‌توانند عوارض جدی مانند خونریزی مری یا زخم را کنترل کنند، استفاده می‌کنند. تنها در صورت ناموفق‌بودن درمان دارویی یا غیرقابل تحمل بودن وضعیت به جراحی روی آورده میشود.
رفلاکس معده به مری، وضعیت شایعی است که با برگشت محتویات معده شامل غذا یا اسید به مری و یا حتی به دهان مشخص میشود. این وضعیت در نوزادان به‌طور طبیعی و فیزیولوژیک وجود دارد که تا قبل از یک‌سالگی درمان میشود. با این‌حال، گاهی عوارض و علایم شدیدتری مشاهده می‌گردد که حاکی از اختلال رفلاکس معده به مری می‌باشد. اختلال وضعیت جدی‌تری بوده و نیاز به یکسری مداخلات و رعایت دستوالعمل‌هایی است تا بهبود یابد.
دکتر آویشن محمدی، متخصص کودکان و فوق تخصص نوزادان، بهترین راه درمان و روش‌های بهبود رفلاکس معده را تغییر سبک زندگی و رفتارهایی می‌داند که آن‌ها را به والدین آموزش می‌دهد. این روش‌ها بسیار بهتر از درمان‌های دارویی عمل می‌کنند تا عارضه‌ی جانبی دیگری ایجاد نگردد.