بوتولیسم در شیرخواران
بوتولیسم یک بیماری خطرناک و فلج کننده است. که به دلیل سم حاصل از باکتری کلستریدیوم بوتولینوم به وجود می‌آید. باکتری‌ای میله‌ای شکل است که در وضعیت بی‌هوازی بهتر رشد می‌کند. این باکتری درمواد غذایی، کنسروهای حرارت ندیده، خاک و رسوبات دریایی یافت می‌شود. از طریق مواد غذایی، خاک آلوده، زخم و خراش پوستی این باکتری وارد بدن شده و فرد را آلوده می‌کند.
سه نوع بوتولیسم وجود دارد:
- بوتولیسم غذایی:باکتری کلستریدیوم بوتولینوم در محیط کم اکسیژن رشد می‌کند. و از خود سم تولید می‌کند. در انواع کنسرو امکان رشد دارد. و بهتر است قبل از مصرف، کنسروها حرارت ببینند.
- بوتولیسم زخم:اگر باکتری کلستریدیوم بوتولینوم از طریق خراش و بریدگی وارد بدن شود عفونتی خطرناک را باعث می‌شود. افراد از طریق تزریق‌های آلوده و غیر مجاز نیز به این ضایعه دچار می‌شوند.
- بوتولیسم نوزادان: از شایع‌ترین انواع بوتولیسم است. باکتری مورد نظر در روده بچه‌ها شروع به رشد می‌کند معمولاً در سنین شش هفتگی تا شش ماهگی بروز می‌کند.این باکتری می‌تواند از طریق غذای آلوده یا تماس در کودک ایجاد شود.
این باکتری بعد از ورود به بدن نوزاد در روده او رشد کرده و سم از خود آزاد می‌نماید. هر نوع بوتولیسم خطرناک و کشنده است و باید به صورت اورژانسی با آن برخورد شود.
نشانه‌های ایجاد بوتولیسم در نوزادان و شیر خواران
- شل شدن و فلج شدن عضلات دست، پا و گردن کودک.
- ناتوانی و ضعف در بلعیدن و خوردن غذا در کودک.
- به دلیل ایجاد ضعف کودک گریه‌های ضعیف و ناتوانی دارد.
- آبریزش و بزاق از دهان جاری می‌شود.
- بروز ایست تنفسی.
- فلج شدن عضلات چشم.
- بروز دوبینی.
- گشاد شدن مردمک چشم‌ها.
- تاری دید و مشکل در بینایی.
- افتادگی پلک کودک.
- قرنیه چشم رفلک کمی از خود نشان می‌دهد.
- دهان دچار خشکی می‌شود.
- اختلال و مشکل در تکلم ایجاد می‌شود.
- به سختی شیرخوار سر خود را نگه می‌دارد.
- تهوع، استفراغ، اسهال و مشکلات گوارشی.
- بیمار اختلالات حسی و تب ندارد.
- اگر این مشکل و عفونت از طریق غذا ایجاد شده باشد طی زمان 12 تا 36 ساعت علایم مشاهده می‌گردد. اما در بعضی موارد بعد از دو ساعت از خود علایم نشان می‌دهد. بوتولیسم در شیرخواران را جدی بگیرید.
- اگر باکتری کلستریدیوم بوتولینوم از طریق زخم وارد بدن شده باشد علایم حضور آن پس از 4 الی 14 روز قابل مشاهده است.
از آنجایی که در این حالت وضعیت اورژانسی است و آزمایش زمان بر است این تشخیص توسط پزشک با بررسی علایم ظاهری انجام می‌شود.
انجام آزمایشات تخصصی نیز می‌تواند سم باکتری را در بدن بیمار مشخص کند.
در بعضی مواقع استفاده از الکترومیوگرافی می‌تواند به تشخیص این بیماری کمک کمک کند.
درمان بوتولیسم
- اگر بوتولیسم از طریق زخم یا غذا به وجود آید و سریع تشخیص داده شود می‌توان آن را با داروی تزریقی ضد سم خنثی کرد. و عوارض بیماری را کمتر نمود.
- ضد سم‌ها برای کودکان استفاده نمی‌شود. چون بر روی میکروب‌های بیماری‌زا سیستم گوارش کودک اثر نمی‌گذارند.
- برای درمان بوتولیسم نوزادان داروی تخصصی ایمونوگلوبین انسانی استفاده می‌گردد. در بیماران سن بالاتر می‌توان از آنتی توکسین حیوانی استفاده نمود.
- بیمارانی که در اثر این باکتری دچار مشکل بلع شده‌اند باید از طریق لوله تغذیه، مبادرت به دریافت مواد غذایی نمایند.
- استفاده از شیر مادر در نوزادان و شیرخواران بسیار مؤثر است.و داروهای مسهل نیز برای درمان از طریق افزایش حرکات روده می‌تواند مؤثر باشد. بوتولیسم در شیرخواران با این ماده حیاتی به خوبی کنترل می‌گردد.
- بیماران مبتلا به این باکتری اگر سن کمی داشته باشند پس از 5 تا 6 هفته بعد از شروع درمان بهبود می‌یابند. اما این روند در بزرگسالان طولانی بوده و گاهاً با بر طرف شدن ضعف عضلانی به وجود آمده تا یک سال طول می‌کشد که درمان گردد.
جلوگیری از بوتولیسم در شیر خواران و نوزادان
- پختن غذا‌ها به اندازه کافی و مناسب و نیز حرارت دادن کنسروهای غذا در دمای 85 درجه این باکتری و مشکلات عفونت ناشی از آن را از بین می‌برد.
- اگر قوطی کنسرو مواد غذایی حالتی باد کرده داشت و یا بوی ماندگی می‌داد اصلا آن را مصرف نکنید. کنسر‌وهایی مثل کنسرو ماهی باید حداقل 20 دقیقه جوشیده شوند.
- دقت داشته باشید که این باکتری در عسل نیز وجود دارد و ممکن است کودک را دچار مشکل کند از این رو توصیه اکید می‌شود که به کودکان زیر یک سال عسل داده نشود. عسل‌ها منبع اسپور باکتری کلستریدیوم بوتولینوم است. این اسپورها بر کودکان بالای یک سال و بزرگسالان اثری ندارد اما در نوزادان و شیرخواران ممکن است بسیار خطرناک باشد. و منجر به بوتولیسم در شیرخواران گردد با خوردن عسل توسط شیر خواران این اسپورها وارد روده شده و در آنجا تبدیل به باکتری خطرناک می‌شود. سم ترشح شده وارد خون شده و به اعصاب کنترل کننده عضلات می‌رسد و باعث شل شدگی عضلات و عدم انقباض آنها می‌شود. در این حالت است که کودک دچار ضعف و فلج عضلات می‌گردد.
در صورتی که به اعصاب عضلات دیافراگم لطمه وارد کند کودک توان تنفس خود را از دست خواهد داد.
اگر این ویروس و بیماری سریع درمان نگردد می‌تواند بسیار خطرناک و کشنده باشد. پس دقت شود که به کودک زیر یک سال عسل داده نشود.
دکتر آویشن محمدی فوق تخصص نوزادان در تهران در خدمت شما می‌باشد. با ما در تماس باشید.