بیماری فلج اطفال چیست؟
بیماری فلج اطفال، یک بیماری بسیار قدیمی است و زمان دقیق شیوع آن مشخص نیست. اثرات این بیماری حتی در نقاشی و حکاکی‌های مصر باستان نیز دیده می‌شود. این بیماری در اوایل قرن بیستم در بسیاری از جوامع، اوج گرفت و دانشمندان را مجبور به پیدا کردن واکسن آن کرد. برخلاف نام آن، این بیماری مختص اطفال و کودکان نیست و ابتلا به آن در بزرگ‌سالان نیز دیده می‌شود، همچنین لزوماً باعث فلجی نمی‌شود. در این مطلب جزئیات بیشتری را درباره بیماری فلج اطفال، بحث می‌کنیم، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
تاریخچه بیماری فلج اطفال
همان‌طور که گفتیم، بیماری فلج اطفال، یک بیماری بسیار قدیمی است و دوران آغاز همه‌گیری آن مشخص نیست. این بیماری در اوایل قرن بیستم به اوج رسید. فلج اطفال در ماه‌های گرم تابستان شیوع پیدا می‌کرد و هرچند سال یک‌بار همه‌گیری شهرها را فرامی‌گرفت. اگرچه اکثر مردم به‌سرعت از این بیماری بهبود یافتند، اما برخی از آنها فلجی موقت یا دائمی و حتی مرگ را تجربه کردند. بسیاری از بازماندگان این بیماری مادام‌العمر معلول شدند. آنها یادآوری دردناک و مشهودی برای جامعه از تلفات عظیمی بودند که این بیماری بر زندگی جوانان وارد کرد.
پس از اوج گرفتن بیماری فلج اطفال، دانشمندان به فکر درمان یا جلوگیری از آن افتادند، تلاش‌ها برای پیدا کردن درمان این بیماری بی‌نتیجه ماند، اما اولین واکسن این بیماری در سال ۱۹۵۵ ساخته شد. سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۸۸، طرح حذف جهانیِ فلج اطفال را به تصویب رساند و واکسیناسیون گسترده انجام‌شده. در اوایل قرن بیست و یکم این بیماری تنها در چند کشور افغانستان، پاکستان، شمال هند و نیجریه مشاهده می‌شد. امروزه تعداد سالانه مبتلایان در جهان کمتر از ۵۰۰نفر است که آن‌هم بیشتر براثر واکسن است.
عامل بیماری فلج اطفال و چگونگی همه‌گیری آن
با پیشرفت علم پزشکی و انجام تحقیقات و آزمایشات متعدد، دانشمندان این زمینه، دریافتند که عامل بیماری فلج اطفال، ویروسی است، ویروسی که آن را ویروس فلج اطفال نامیدند. این ویروس قدرت تکثیر و همه‌گیری شگفت‌انگیزی داشته و به‌سرعت در جمعیت پخش می‌شود. قدرت تکثیر و انتقال این ویروس، بیماری فلج اطفال را به یک بیماری بسیار مسری تبدیل کرده است که به‌سرعت در جامعه پخش می‌شود.
ویروس فلج اطفال از طریق سرفه یا عطسه یا تماس با مدفوع فرد مبتلا (مدفوع-دهانی) منتقل می‌شود. این ویروس اغلب از طریق دهان و بینی وارد بدن می‌شود و گلو و روده‌ها و کل دستگاه گوارش فرد را آلوده می‌کند و علائمی شبیه آنفولانزا ایجاد می‌کند. این ویروس در مرحله پیشرفته‌تر و حادتر می‌تواند به سیستم عصبی مرکزی، مغز و ستون مهره‌ها سرایت کند و باعث فلج شدن ماهیچه‌های بدن ازجمله ماهیچه‌های دست‌وپا شود. شایع‌ترین راه‌های سرایت آن به شرح زیر است:
نشستن دست پس از رفتن به دستشویی یا دست زدن به مدفوع (مانند تعویض پوشک).
نوشیدن یا وارد دهان کردن آب آلوده .
خوردن غذاهایی که آب آلوده را لمس کرده‌اند.
شنا در آب آلوده زمانی که فردی که اسهال دارد در آن شنا کند، آب ممکن است آلوده شود.
سرفه یا عطسه کردن.
تماس نزدیک با فرد مبتلابه فلج اطفال
معاینات دوره ای نوزادان باید در چه چندماهگی صورت گیرد؟
علائم و اثرات بیماری فلج اطفال
فلج اطفال علائم و نشانه‌های قابل‌تشخیص زیادی دارد، ممکن است علائم فلج اطفال را به‌تنهایی یا همراه با علائم آنفولانزا داشته باشید. برخی از بارزترین این علائم عبارت‌اند از: خستگی شدید (خستگی)، اسهال یا یبوست، سردرد، حساسیت به نور، اضطراب، مشکل در تمرکز، تشنج و… توجه داشته باشید که ممکن است این نشانه‌ها از فردی به فردی دیگر متفاوت باشد و لزوماً همه‌ی این علائم در هر فردی ظاهر نمی‌شود.
بین 70 تا 95 درصد افراد آلوده به ویروس فلج اطفال علائمی ندارند. از بین کسانی که علائم دارند، اکثر افراد خفیف‌ترین شکل (فلج اطفال غیر مؤثر) را با علائم روده‌ای و شبه آنفولانزا دارند. فلج اطفال فلجی باعث جدی‌ترین علائم ازجمله فلجی و حتی مرگ می‌شود. بیماری فلج اطفال بر اساس شدت و ضعف اثرات و علائم آن، به سه نوع تقسیم می‌شود که به شرح زیر است:
فلج اطفال غیر مؤثر: علائم آن سه تا هفت روز پس از آلوده شدن شروع میشوند و چند روز طول می‌کشند.
خستگی، تب، سردرد، استفراغ، اسهال یا یبوست، گلودرد، علائم آن هستند.
فلج اطفال غیر فلج‌کننده: با علائمی مشابه با فلج اطفال غیر مؤثر شروع می‌شود. علائم اضافی در عرض چند روز شروع می‌شود، ازجمله: سفتی گردن، احساس درد یا سوزن شدن در بازوها و پاها، سردرد شدید، حساسیت به نور (فوتوفوبیا).
فلج اطفال فلجی: با علائمی شبیه فلج اطفال غیر مؤثر یا فلج اطفال غیر فلجی شروع می‌شود. علائم اضافی ممکن است روزها یا هفته‌ها بعد ظاهر شوند، ازجمله: حساسیت به لمس، اسپاسم عضلانی. این نوع فلج اطفال در صورت درگیر کردن عضلات تنفسی، می‌تواند منجر به مرگ شود
درمان و واکسیناسیون بیماری فلج اطفال
بیماری فلج اطفال، هیچ درمان قطعی و مشخصی ندارد. اگر فلج اطفال فلجی دارید، فیزیوتراپی دریافت خواهید کرد. اگر عضلات تنفسی شما ضعیف یا فلج شده‌اند، به تهویه مکانیکی نیاز دارید ، دستگاهی که به شما کمک می‌کند نفس بکشید. اما ممکن است بتوانید علائم خود را با موارد زیر بهبود بخشید: نوشیدن مایعات (مانند آب، آب‌میوه و آبگوشت)، استفاده از بسته‌های حرارتی برای کمک به دردهای عضلانی، مصرف مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن
انجام فیزیوتراپی و هر ورزش توصیه‌شده توسط ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی و استراحت زیاد.
بهترین راه برای پیشگیری از بیماری فلج اطفال، واکسینه شدن است. واکسیناسیون معمولاً در دوران کودکی انجام می‌شود. اگر در کودکی واکسینه نشده‌اید یا نمی‌دانید این واکسن را دریافت کرده‌اید، از ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود بپرسید که آیا باید واکسینه شوید. اولین واکسن فلج اطفال در سال ۱۹۵۵ توسط دانشمندی به نام «جوناس سالک» ساخته شد، بعدها نسخه‌های پیشرفته‌تر و کارآمدتری از این واکسن ساخته شد. با هماهنگی سازمان بهداشت جهانی، واکسیناسیون در سراسر جهان انجام شد و درنتیجه آن امروزه این بیماری تقریباً ریشه‌کن شده است.
واکسن های مهم و ضروری نوزادان چه واکسن هایی هستند و زمان تزریق آنها به چه صورت است؟
با توجه به مطالب بیان‌شده، دیدیم که بیماری فلج اطفال، یک بیماری مسری بسیار واگیردار بوده و به‌راحتی در جمعیت همه‌گیر می‌شود. عامل این بیماری، ویروس فلج اطفال است که از طریق دهان و بینی وارد بدن فرد شده و ابتدا دستگاه گوارش و در مراحل شدیدتر، سیستم عصبی مرکزی را درگیر کرده و باعث فلجی ماهیچه‌ها می‌شود. اگر ماهیچه‌های مربوط به تنفس را درگیر کند، تنفس را مختل کرده و بسیار خطرناک است و می‌تواند منجر به مرگ شود. این بیماری هیچ درمان مشخصی ندارد و بهترین راه برای پیشگیری از آن واکسیناسیون است.
دکتر آویشن محمدی متخصص اطفال و فوق تخصص نوزادان برنامه واکسیناسیون نوزادان را در مطب خود انجام میدهند و سعی بر این دارند که علاوه بر روتین کشور سایر واکسن هایی که در کشور های دیگر تزریق میشوند را به خانواده ها معرفی کرده و سلامت هرچه بیشتر نوزادان را فراهم کنند.