عفونت ادراری در کودکان و نوزادان
عفونت ادراری از نوع باکتریایی بوده و می‌تواند بخش‌های مختلف از دستگاه ادراری را تحت‌تأثیر قرار دهد. ادرار به‌طور طبیعی مسیر مجاری ادرار را طی می‌کند و اگر باکتری‌ها توسط ناحیه تناسلی، مقعد و جریان خون وارد بدن شوند در نقاط مختلف مسیر ادرار، ایجاد عفونت و التهاب می‌کنند.
به‌طور میانگین حدود 8 درصد از نوزادان دختر و ۲۰ درصد از نوزادان پسر حداقل یک بار عفونت ادراری را در دوران کودکی تجربه خواهند کرد. البته این عفونت قبل از یک سالگی در نوزادان پسر بیشتر است. به همین جهت ختنه را تا قبل از 1 سالگی پزشکان توصیه می‌کنند.
عفونت مجاری ادراری در کودکان به‌راحتی قابل درمان است، اما در صورت عدم رسیدگی منجر به آسیب‌های جدی به کلیه‌ها شده و حتی ایجاد نارسایی کلیه می‌کند. بنا بر توصیه پزشکان کودکان زیر دو سال در برابر این مشکل آسیب‌پذیرتر هستند. پس در صورت مشاهده علائم عفونت مجاری ادرار، حتماً به پزشک مراجعه نمایید.
علائم عفونت ادراری
در بسیاری از مواقع بروز تب بدون علائم خاص، از نشانه‌های عفونت ادراری است. ازآنجاکه در کودکان ممکن است علائم واضح دیگری نداشته باشد در زمان بروز تب حتماً به آن توجه شود. برخی علائم دیگر نیز وجود دارد که باید به آن‌ها توجه شود:
- هرگونه بی‌قراری یا گریه در هنگام ادرارکردن کودک.
- ادرار بوی غیرطبیعی پیدا کند.
- رنگ ادرار کدر، پررنگ و یا خونی باشد.
- تحریک‌پذیری پیوسته و بی‌دلیل.
- نداشتن وزن مناسب.
- اسهال.
- استفراغ.
- بی‌میلی و امتناع از خوردن غذا.
آزمایش تشخیص عفونت ادراری نوزاد
در ابتدا پزشک معالج پس از بررسی علائم کودک، سوابق عفونت ادراری در خانواده را می‌پرسد. در بیشتر موارد این اتفاق می‌تواند جنبه ژنتیک داشته باشد.
پس از بررسی علائم ظاهری کشت نمونه ادرار لازم است. با انجام این آزمایش پزشک از وجود عفونت و باکتری مطمئن شده و آنتی‌بیوتیک مناسب را تجویز می‌کند. دقت داشته باشید که برای انجام این آزمایش نیاز به نمونه ادرار استریل است. نباید ادرار توسط پوست و اعضای کودک آلوده شده باشد. برای دستیابی به این هدف یا باید راهکاری درست اندیشید یا اینکه از سوند استفاده شود. استفاده از سوند این مزیت را دارد که ادرار مستقیم از مثانه جمع‌آوری می‌شود و آلودگی محیط اطراف روی آن تأثیر نمی‌گذارد. در نتیجه، آزمایشی دقیق خواهیم داشت.
غیر از آزمایش‌های نامبرده، جهت بررسی مشکلات دیگر مانند برگشت ادرار از مثانه به کلیه آزمایشات دیگری انجام می‌شود. ریفلاکس ادرار در ۳۰ الی ۴۰ درصد نوزادان و کودکان که دچار عفونت ادراری می‌شوند قابل مشاهده است. برخی از آزمایش‌ها به شرح ذیل است:
- انجام سونوگرافی برای بررسی کلیه‌ها و مثانه.
- یورتروگرام حین ادرار که مشخص می‌کند ادرار از مثانه به کلیه‌ها بازمی‌گردد یا خیر.
- انجام انواع اسکن‌های هسته‌ای که از مایعات رادیواکتیو استفاده شده، اما کاملاً بی‌خطر است.
درمان عفونت ادراری در نوزادان و کودکان
در این موارد، به احتمال زیاد، پزشک آنتی‌بیوتیک مناسب فرزند شما را تجویز خواهد کرد. این مقدار بین یک تا چهار دوز برای دوره‌های یک تا دو هفته‌ای مناسب است. حتماً این داروها را مصرف کنید و دوره را به اتمام برسانید؛ زیرا احتمال بازگشت قوی‌تر عفونت وجود دارد که می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به کلیه‌ها وارد کند.
اگر وضعیت کودک وخیم باشد به نحوی که قادر به خوردن و نوشیدن نباشد باید چند روز در بیمارستان بستری شده و موادغذایی را از طریق وریدی و سرم دریافت نماید. در بیشتر مواقع نوزادانی که سن کمتر از یک ماه دارند اگر مبتلا به عفونت ادراری شوند حتماً باید در بیمارستان بمانند تا درمان به‌درستی انجام پذیرد.
اگر کودک دچار انسداد مجاری ادرار گردد عمل جراحی باید انجام شود. در موارد ریفلاکس ادرار نیز جراحی نیاز است. با رسیدن به سن ۶ سالگی خطر ابتلا به عفونت ادراری در کودکان و نوزادان کاهش پیدا می‌کند. اما ازآنجاکه این کودکان نشان داده‌اند که مستعد ابتلا به این بیماری هستند، باید اقدامات لازم برای جلوگیری از این عفونت انجام شود.
جهت جلوگیری از عفونت مجاری ادراری در نوزادان و کودکان پسر بهتر است حتما تا قبل از یک سالگی ختنه انجام شود. زیرا یکی از فواید ختنه بر سلامتی جلوگیری از عفونت ادراری است.
جلوگیری از عفونت ادراری در کودکان و نوزادان
خیلی از کودکان به‌طور طبیعی مستعد ابتلا به عفونت ادراری هستند که ممکن است ارثی باشد، اما نکاتی وجود دارد که با رعایت آن می‌توانید خطر ابتلا به این مشکل را کاهش دهید:
- شیردادن توسط مادر: اگر کودک با شیر مادر تغذیه می‌شود در صورت بروز این بیماری بهتر است تغذیه با شیر مادر ادامه پیدا کند. شیر مادر کودک را در برابر خیلی از عفونت‌ها محافظت می‌کند و بهتر است تا دو سالگی ادامه پیدا کند.
- مصرف مایعات: از مصرف به اندازه مایعات توسط کودک مطمئن شوید. نوشیدن مایعات بیشتر باعث می‌شود که حجم ادرار افزایش یافته و دستگاه ادراری تخلیه و تمیز گردد. همچنین، نوشیدن مایعات باعث از‌بین‌رفتن یبوست شده که عاملی برای ابتلا به عفونت مجاری ادراری است. کودکان مستعد عفونت ادراری باید آب و مایعات بیشتری مصرف کنند.
- مصرف غذاهای فیبردار: اگر کودک خوردن غذاهای جامد را شروع کرده است خوردن میوه، سبزیجات و غلات سبوس‌دار مفید است؛ زیرا این مواد از ابتلا به یبوست جلوگیری می‌کند و زمینه ایجاد عفونت ادراری را کاهش می‌دهد.
- بهداشت ناحیه تناسلی کودک: اگر فرزند شما دختر است او را با صابون‌های عطری شستشو ندهید. در هنگام عوض‌کردن پوشک ناحیه تناسلی را از سمت جلو به عقب تمیز کنید تا باکتری‌ها به مجاری ادراری دسترسی کمتری پیدا کنند. سعی کنید شستشو را با دقت و وسواس بیشتری انجام دهید.
مشکل عفونت ادراری برای خیلی از کودکان و نوزادان پیش می‌آید و به‌راحتی بر‌طرف می‌شود و درمان ساده‌ای دارد. به شرط آنکه به‌موقع پی به این مشکل ببرید و به پزشک متخصص مراجعه کنید. در این حالت هیچ خطری کودک دلبند شما را تهدید نخواهد کرد.
دکتر آویشن محمدی فوق تخصص نوزادان در تهران در کنار شما و فرزند عزیز شماست تا همیشه روز‌های سالمی را تجربه کنید.