معاینات دوره‌ای نوزادان
به‌وجودآمدن بسیاری از بیماری‌ها در نوزادان به کندی پیشرفت می‌کند؛ زمانی آثار آن ظاهر می‌شود که دیگر دیر شده است. اما می‌توان با آزمایش‌ها و بررسی‌های دوره‌ای بیماری‌ها و علائم آن را شناسایی کرد. از‌این‌رو، معاینات دوره‌ای نوزادان و چکاپ نوزاد از بدو تولد امری مهم بوده و در رشد و نمو کودک مؤثر است.
هر نوزادی که به‌دنیا می‌آید از نظر سلامتی عمومی مورد اندازه‌گیری و آزمایش قرار می‌گیرد. معاینات باید به‌صورت ماهانه تکرار شود. اولین معاینه ۳ الی ۵ روز بعد از تولد انجام می‌شود و بهتر است تا 1 سالگی ادامه پیدا کند.
اولین آزمایش، اندازه‌گیری قد و وزن نوزاد است. با درآوردن لباس‌های نوزاد وزن خالص او اندازه‌گیری و مشخص می‌شود. سپس با قراردادن او روی صفحه مدرج در حالت کشیده قد نیز اندازه‌گیری خواهد شد. یادداشت و ثبت این پارامترها با مقدار رشد نوزاد در ماه‌های بعد مقایسه می‌گردد.
معاینات و چکاپ نوزاد در مناطق مختلف صورت می‌پذیرد:
پزشک برای معاینات دوره‌ای نوزادان قسمت های مختلف نوزاد را مورد بررسی و سنجش قرار می‌دهد. این قسمت‌ها عبارت‌اند از:
- سر: پزشک قسمت نرم سر کودک را بررسی می‌کند. این قسمت در استخوان جمجمه قرار گرفته است و سپس حالت فیزیکی و وضعیت سر نوزاد مورد بررسی قرار می‌گیرد.
- گوش‌ها: پزشک وجود هر گونه عفونت و مایع را در داخل گوش مورد بررسی قرار می‌دهد و همچنین واکنش نوزاد نسبت به صداهای محیط تست می‌شود.
- دهان: در رحم و دوران جنینی ممکن است دهان نوزاد به عفونت قارچی مبتلا شده باشد. با بررسی دهان نوزاد این مشکل شناسایی می‌شود.
- پوست: سطح بدن و پوست نوزاد مورد بررسی قرار می‌گیرد تا در صورت وجود علائم مشکوک، لکه‌های غیر‌عادی و اگزما اقدام لازم صورت پذیرد.
- قلب و ریه: پزشک با گوش‌دادن به صدای قلب و ریه نوزاد هر گونه صدای غیر‌طبیعی و نامتعارف را مورد بررسی قرار می‌دهد.
- شکم: با فشار و معاینه مختصر شکم، پزشک می‌تواند به اندازه و بزرگی و کوچکی اندام‌های داخلی پی ببرد.
- ران و پاها: پاهای نوزاد به‌آرامی تکان داده می‌شود تا هر گونه دررفتگی و مشکل در مفاصل مشخص گردد.
- اندام تناسلی: با بررسی و معاینه اندام تناسلی و مجاری ادرار نوزاد، احتمال هر گونه عفونت بررسی می‌گردد. در نوزادان دختر وجود ترشح و برای نوزادان پسر شرایط بیضه‌ها و بهترین زمان برای انجام ختنه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
ماه اول
در ماه اول از معاینات دوره‌ای نوزادان موارد زیر در نوزاد بررسی می‌شود:
- اندازه‌گیری مجدد قد و وزن برای اطلاع از مقدار رشد مناسب.
- تجویز قطره ویتامین D.
- بررسی به‌منظور بیماری‌های پوستی مانند عرق‌سوختگی.
- بررسی شنوایی و بینایی در هر بار مراجعه نوزادان بررسی می‌گردد.
- بررسی برنامه خواب و بیداری نوزاد که باید به‌صورت متناوب هر 2-3 ساعت صورت پذیرفته و در طول شبانه‌روز ۱۵ ساعت بخوابد.
- بررسی وضعیت اندام و بدن در هنگام خوابیدن.
- بررسی برای جلوگیری از خفگی در هنگام خواب صورت می‌پذیرد.
- بررسی مقدار تناوب شیر‌خوردن نوزاد به‌ازای هر 2 الی 3 ساعت یک بار.
ماه دوم
در ماه دوم از معاینات دوره‌ای نوزادان موارد زیر در نوزاد بررسی می‌شود:
- اندازه‌گیری قد و وزن.
- دومین دوره واکسیناسیون برای واکسن‌های هپاتیت B، فلج اطفال و واکسن مرحله اول سه‌گانه دیفتری، کزاز و سیاه سرفه.
- تشخیص بیماری‌های پوستی احتمالی.
- مشاوره و برنامه‌ریزی در شیر‌دادن فرزند.
- بررسی شنوایی، بینایی و رفتار در کودک.
- تغذیه باید هر 2-3 ساعت یک بار صورت پذیرد.
- مدفوع باید نرم باشد و به شکل گلوله‌ای و سفت یا شل و مایع نباشد.
- مقدار خواب باید ۸ الی ۹ ساعت در شب و ۵ الی ۶ ساعت در روز باشد.
- هنگام خواب باید کودک توان کنترل سر را داشته باشد.
- بررسی تکلم و درآوردن صدا در نوزاد.
ماه چهارم
در ماه چهارم از معاینات دوره‌ای نوزادان موارد زیر در نوزاد بررسی می‌شود:
- بررسی قد و وزن و دور سر برای مشخص‌شدن مقدار رشد مغزی.
- نوبت دوم واکسن سه‌گانه و نوبت سوم واکسن فلج اطفال.
- بررسی برای تشخیص بیماری‌هایی از قبیل یبوست، سرماخوردگی و آنفولانزا.
- بررسی مقدار بینایی و شنوایی نوزاد.
- تجویز ویتامین‌های مورد نیاز کودک.
- بررسی وضعیت نوزاد به‌طوری‌که یبوست باشد یا به اسهال مبتلا شده باشد.
- معاینه و بررسی حرکت دست و سر شیرخوار هنگامی که به روی شکم خوابیده است.
- معاینه و بررسی مهارت‌های کلامی مانند خنده، جیغ‌زدن، تولید‌کردن صدا و…. اگر کودک نسبت به قبل صدای کمتری تولید می‌کند باید پزشک را در جریان بگذارید.
بررسی حرکات شیرخوار
در این سن باید بتواند به اشیاء چنگ بزند و آن‌ها را با دستانش به سمت جلو بیاورد. اگر کودک تنها از یک دست بیشتر استفاده می‌کند با پزشک در میان بگذارید. کودک باید بتواند با هر دو پا لگد زده و هنگامی که او را بلند می‌کنید پاهایش را جمع کند. اگر کودک به مدت طولانی پاهایش را صاف و مستقیم نگه می‌دارد موضوع را توسط پزشک بررسی کنید.
ماه ششم
در ماه ششم از معاینات دوره‌ای نوزادان موارد زیر در نوزاد بررسی می‌شود:
- اندازه‌گیری قد و وزن شیرخوار: در این سن کودک در حالت ثابت رشدی قرار می‌گیرد، لذا اگر نسبت به معاینات قبلی رشدی مشاهده نکردید جای نگرانی وجود ندارد.
- واکسیناسیون نوبت آخر هپاتیت B و نوبت چهارم واکسن فلج اطفال و نوبت سوم واکسن سه‌گانه کودک.
- بررسی و تشخیص بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی و اسهال.
- معاینه و چکاپ رفتار، تکامل کودک، رشد و بررسی بینایی و شنوایی.
- کودک در این سن باید حدود ۱۲ الی ۱۶ ساعت در شبانه‌روز بخوابد.
- در این دوره و معاینات، پزشک معالج به شما خواهد گفت که چگونه از غذاهای جامد استفاده کنید. نشانه‌های حساسیت به غذاهای مختلف بررسی می‌گردد. در صورت امتناع از غذا‌خوردن با حضور نزد پزشک وی را در جریان بگذارید؛ زیرا نوزاد ممکن است دچار بیماری رفلاکس باشد.
- برنامه دفع کودک مورد بررسی قرار گیرد. به دلیل مصرف غذاهای جامد مدفوع کمی سفت‌تر خواهد شد. در صورت سفت‌بودن و نرم‌بودن بیش از حد با پزشک مشورت کنید.
- در این سن حرکات کودک باید مورد بررسی قرار گیرد. فرزند شما باید بتواند کله معلق بزند، بدون کمک بنشیند و به‌راحتی قل بخورد. پزشک را در جریان حرکات و توانایی‌های کودک قرار دهید.
- در این سن کودک با علائم و نشانه‌های درآوردن دندان مثل تورم قرمزی و دردناکی لثه مواجه می‌شود.
- مهارت‌های کلامی را بهتر می‌آموزد و می‌تواند تا حدودی از صدای دیگران تقلید کند. حتی می‌تواند اشیاء را وارد دهان کند و گاز بزند و یا پرتاب نماید. در صورت عدم شیطنت‌های این‌چنینی با پزشک مشورت کنید.
- کودک باید این مهارت را به‌دست بیاورد که در زمان قرارگیری روی زمین وزنش را روی پاها قرار دهد. در هنگام قرارگیری روی پاها وضعیت پا باید مورد بررسی قرار گیرد.
با مراجعه به دکتر آویشن محمدی فوق تخصص نوزادان در تهران شرایط فرزند دلبند خود را در تمامی دوره‌های سنی به‌دقت زیر نظر داشته باشید.