بررسی واکسن‌های مهم و ضروری نوزادان
نوزادان در حساس‌ترین و آسیب‌پذیرترین دوره‌ی زندگی خود قرار دارند. آنها در این دوران نیازمند توجه ویژه‌ای از سوی والدین خود می‌باشند. از مهم‌ترین اقداماتی که باید در نوزادی انجام شود، واکسیناسیون است. در سراسر جهان نوزادان از بدو تولد واکسینه می‌شوند، ایران نیز از این امر مستثنا نیست. انجام واکسیناسیون سبب کنترل بسیاری از بیماری‌ها ازجمله فلج اطفال، سرخک و دیفتری شده است. لازم است تا والدین برنامه‌ی زمان‌بندی واکسیناسیون فرزندان خود را به خاطر داشته باشند و با مراجعه به مراکز تخصصی، واکسیناسیون را به‌موقع انجام دهند تا کودکان خود را ایمن نمایند.
دکتر آویشن محمدی متخصص اطفال و فوق تخصص نوزادان، برنامه‌ی واکسیناسیون نوزادان را در مطب خود انجام می‌دهند. دکتر محمدی سعی بر این دارند که علاوه بر واکسن‌های روتین کشور، سایر واکسن‌هایی را که در کشورهای دیگر تزریق می‌شود، به خانواده‌ها معرفی کرده و سلامت هر چه بیشتر نوزادان را فراهم کنند. در این مقاله تعریفی از واکسیناسیون ارائه خواهد شد و در مورد اهمیت واکسیناسیون، واکسن‌های مهم و ضروری نوزادان و بیماری‌هایی که واکسیناسیون علیه آنها انجام می‌شود، خواهیم گفت.
واکسیناسیون چیست؟
محیط اطراف ما پر از میکروب‌ها و ویروس‌های آسیب‌رسان است. دراین‌بین، نوزادان نسبت به بیماری مستعدتر هستند. هنگامی‌که بدن موردحمله‌ی یک عامل بیماری‌زا قرار می‌گیرد، سیستم ایمنی فعال‌شده و سعی می‌کند تا بر آن غلبه کند. آنتی‌بادی‌ها سربازهای سیستم ایمنی هستند که عامل بیماری را شناسایی می‌کنند.
هنگامی‌که بدن برای بار نخست به یک بیماری مبتلا شود، علاوه بر آنتی‌بادی، سلول‌های خاطره هم تولید می‌شوند که برای مدت طولانی زنده می‌مانند. اگر بدن بیش از یک‌بار در معرض همان بیماری قرار بگیرد، پاسخ آنتی‌بادی بسیار سریع‌تر خواهد بود، چراکه سلول‌های خاطره آماده‌ی ساخت سریع آنتی‌بادی هستند.
واکسن‌ها حاوی بخش‌های ضعیف یا غیرفعال یک ارگانیسم خاص هستند که باعث ایجاد پاسخ ایمنی در بدن می‌شوند. این نسخه‌ی تضعیف‌شده باعث ایجاد بیماری در فرد دریافت‌کننده‌ی واکسن نمی‌شود، اما سیستم ایمنی بدن او را وادار می‌کند تا به همان اندازه واکنش نشان دهد که در مواجهه‌ی اول با یک بیماری نشان می‌دهد.
واکسیناسیون در برابر چه بیماری‌هایی انجام می‌شود؟
انسان‌ها با موفقیت، واکسن‌هایی را برای تعدادی از بیماری‌های تهدیدکننده‌ی حیات ازجمله مننژیت، کزاز، سرخک و ویروس فلج اطفال ساخته‌اند. واکسیناسیون نه‌تنها از خود فرد محافظت می‌کند، بلکه از افرادی که در جامعه قادر به واکسینه شدن نیستند نیز حفاظت می‌نماید.
شایع‌ترین وجدی‌ترین بیماری‌های قابل‌پیشگیری با واکسن که توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) پیگیری می‌شوند، عبارت‌اند از: دیفتری، عفونت هموفیلوس آنفلوانزا سروتیپ b، هپاتیت B، سرخک، مننژیت، اوریون، سیاه‌سرفه، فلج اطفال، سرخجه، کزاز، سل و تب زرد.
برخی از واکسن‌ها نیاز به دوزهای متعدد دارند که به فاصله‌ی هفته‌ها یا ماه‌ها تجویز می‌شوند. این موضوع گاهی اوقات برای تولید آنتی‌بادی‌های طولانی‌مدت و ایجاد سلول‌های خاطره موردنیاز است. به‌این‌ترتیب، بدن برای مبارزه با ارگانیسم خاص بیماری‌زا آموزش داده می‌شود تا در صورت مواجهه با آن در آینده به‌سرعت با آن مبارزه کند.
اهمیت واکسیناسیون در نوزادان
به دلیل پیشرفت‌های علم پزشکی، نوزاد شما می‌تواند بیش از هر زمان دیگری در برابر بیماری‌ها محافظت شود. واکسن‌ها می‌توانند از بیماری‌های جدی که زمانی باعث مرگ یا آسیب‌رساندن به بسیاری از نوزادان، کودکان و بزرگ‌سالان شده‌اند، جلوگیری کنند.
بدون واکسن، نوزاد شما در معرض خطر بیماری جدی یا حتی مرگ ناشی از بیماری‌هایی مانند سرخک و سیاه‌سرفه است. سیستم ایمنی نوزادان به‌اندازه‌ی کافی تکامل نیافته بوده و این موضوع آنها را مستعد بیماری می‌کند؛ بنابراین، متخصصان چندین واکسن را به‌عنوان واکسن‌های مهم و ضروری نوزادان توصیه می‌کنند.
برای مثال، درگذشته فلج اطفال یکی از ترسناک‌ترین بیماری‌ها در آمریکا بود که به‌طور گسترده‌ای شیوع داشت، اما امروزه به لطف واکسیناسیون هیچ گزارش از فلج اطفال در آمریکا وجود ندارد.
واکسن‌های مهم و ضروری نوزادان
واکسیناسیون نوزادان از بدو تولد شروع‌شده و تقریباً تا ۶ سالگی ادامه می‌یابد. سازمان بهداشت جهانی فهرستی از واکسن‌های مهم و ضروری نوزادان ارائه کرده است، اما ممکن است این لیست در کشورهای مختلف متفاوت باشد. دلیل این تفاوت، شیوع متفاوت بیماری‌ها در هر کشور است، شاید در یک کشور هیچ گزارشی از نوع خاصی از بیماری وجود نداشته باشد. جدول واکسیناسیون سازمان بهداشت جهانی به‌گونه‌ای طراحی‌شده است تا نوزادان هر چه سریع‌تر در مقابل بیماری‌های خطرناکی که توان مقابله با آن را ندارند، مصون شوند. اگر کودکی واکسن را به‌موقع دریافت نکرده است، می‌توان با مشورت پزشک متخصص نسبت به تزریق واکسن اقدام کرد.
چند نمونه از واکسن‌های مهم و ضروری نوزادان
ب‌ث‌ژ
واکسن ب‌ث‌ژ ازجمله اولین واکسن‌هایی است که در بدو تولد علیه بیماری سل تزریق می‌شود. این واکسن شامل باکتری‌های ضعیف شده‌ی بیماری سل است. چون باکتری‌ها ضعیف شده‌اند، در نوزاد سالم بیماری ایجاد نمی‌کنند اما باعث ایمنی می‌شود.
فلج اطفال
واکسن فلج اطفال در بدو تولد، دوماهگی، چهارماهگی، شش‌ماهگی، ۱۸ ماهگی و بین ۴ تا ۶ سالگی تزریق می‌شود. فلج اطفال توسط ویروسی ایجاد می‌گردد که به دستگاه عصبی حمله می‌کند. واکسن آن دو نوع تزریقی و قطره‌ی خوراکی دارد.
هپاتیت B
این واکسن نیز فقط در بدو تولد تزریق می‌شود. توصیه‌ی پزشکان این است که ۲۴ ساعت پس از تولد و یا نهایتاً ۲ تا ۳ روز پس‌ازآن تزریق شود. ایمنی این واکسن حداقل ۱۰ سال است.
پنج‌گانه
واکسن پنج‌گانه در دوماهگی، چهارماهگی و شش‌ماهگی تزریق می‌شود. به این واکسن پنتاوالان نیز می‌گویند. این واکسن علیه پنج بیماری دیفتری، سیاه‌سرفه، کزاز، هپاتیت B و هموفیلوس آنفولانزا ایمنی ایجاد می‌کند. واکسن پنج‌گانه در برنامه‌ی واکسیناسیون جدیدی که تدوین‌شده است جایگزین واکسن سه‌گانه در ماه‌های ابتدایی تولد شده است.
MMR
این واکسن در ۱۲ ماهگی و بعد در ۱۸ ماهگی کودک تزریق می‌شود و علیه بیماری‌های سرخک، اوریون و سرخچه که بیماری‌های ویروسی هستند، ایمنی ایجاد می‌کند. بعد از تزریق این واکسن، علائم خفیف مثل تب، می‌باشند متداول هستند.
سه‌گانه
واکسن سه‌گانه در ۱۸ ماهگی و سپس دوز یادآور آن بین ۴ تا ۶ سالگی تزریق می‌شود. این واکسن برای مصونیت از بیماری خطرناک دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه تزریق می‌شود، همگی این بیماری‌ها باکتریایی هستند.
با توجه به این‌که سیستم ایمنی نوزادان به‌طور کامل شکل نگرفته است و نسبت به عوامل بیماری‌زا نظیر انواع باکتری‌ها و ویروس‌ها آسیب‌پذیر می‌باشد، واکسیناسیون برای آنها امری ضروری است. طبق برنامه‌ای جامع واکسن‌های مهم و ضروری نوزادان در کشور ایران تعیین‌شده است و والدین باید طبق این برنامه برای واکسیناسیون نوزادان خود به مراکز بهداشت و یا مطب پزشکان متخصص مراجعه کنند.
درصورتی‌که اکثریت افراد جامعه در برابر یک بیماری خاص ایمن شده باشند، احتمال انتقال بیماری به افرادی که به دلیل داشتن مشکلات زمینه‌ای نتوانسته‌اند واکسن دریافت کنند، بسیار کمتر خواهد بود. والدین برای اطمینان بیشتر از تزریق اصولی و تعیین برنامه‌ی زمان‌بندی واکسیناسیون می‌توانند به مطب دکتر آویشن محمدی، فوق تخصص نوزادان، مراجعه نمایند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص نوزادان نارس و مراقبت از آنها مقاله ” مراقبت از نوزادان نارس ” را مطالعه نمایید .